Nghệ nhân 6 thập kỷ lưu giữ “linh hồn” của làng nón ngựa Phú Gia
(THPL) - Dù đã bước sang tuổi 76 nhưng nghệ nhân Đỗ Văn Lan (xã Cát Tường, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định) đã có gần 60 năm gắn bó với nghề làm nón ngựa Phú Gia.
Tin liên quan
Chuyên gia khuyến cáo về tiêu chuẩn xanh với ngành dệt
Bộ Công Thương thu hồi giấy phép phân phối xăng dầu của 2 doanh nghiệp
Việt Nam trở thành thị trường thương mại điện tử lớn thứ 3 khu vực ASEAN
Những giải pháp để doanh nghiệp tận dụng tối đa Hiệp định EVFTA
Bộ Công Thương giữ đề xuất cho doanh nghiệp tự quyết định giá bán lẻ xăng dầu
Cách TP Quy Nhơn khoảng 35 km về hướng Bắc, làng nón ngựa Phú Gia thuộc thôn Phú Gia, xã Cát Tường, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định có tuổi đời hơn 300 năm. Nhắc đến làng nón ngựa Phú Gia thì không thể không nói đến nghệ nhân Đỗ Văn Lan, bởi ông là nghệ nhân có tuổi đời làm nón lâu nhất làng.
Theo nghệ nhân Đỗ Văn Lan, nón ngựa Phú Gia không giống với nón lá của làng Chuông (Hà Nội) bởi sự dẻo dai, chắc chắn và phù hợp khi cưỡi ngựa trong đội quân của vua Quang Trung.
![](https://thuonghieuvaphapluat.vn/Images/huyentt/2023/08/21/Ảnh chụp Màn hình 2023-08-21 lúc 10.37.57.png)
Xưa kia, nón ngựa Phú Gia được sản xuất phục vụ cho giới phong lưu, quyền quý; nhất là những chiếc nón bịt bạc, chạm trổ hình rồng phượng trên đỉnh nón. Hình ảnh các lý trưởng, chánh tổng ngồi trên lưng ngựa đội nón ngựa bịt bạc trên các nẻo đường làng đã trở thành ký ức ở làng quê Bình Định trước những năm 1945. “Nón ngựa Phú Gia khi gặp nắng, mưa đều rất rắn chắc”, nghệ nhân Đỗ Văn Lan nhấn mạnh.
Muốn làm được khung nón chắc, người làng Phú Gia thường phải lên tận nguồn An Tượng để chặt cây giang đem về chẻ ra thành từng miếng cật dày hoặc mua ở chợ nón Gò Đăng.
Chợ nón Gò Đăng hình thành từ thời Tây Sơn, họp từ nhá nhem đến khi hửng sáng sẽ tan. Tại đây chỉ bán các vật liệu thô và các nguyên liệu làm nón. Dưới ánh đèn dầu le lói, các hoạt động buôn bán được diễn ra tấp nập song vẫn đủ để người mua, kẻ bán xem được chất lượng sản phẩm; nhìn thấy đồng tiền giao thương qua lại.
Mỗi chiếc nón ngựa Phú Gia là sự kết tinh giữa vẻ đẹp tâm hồn, trí tuệ và bàn tay tài hoa khéo léo của người nghệ nhân; chỉ có nghệ nhân bậc thầy mới có thể làm ra chiếc nón ngựa vừa có giá trị kinh tế vừa mang tính nghệ thuật cao.
Nguyên liệu sau khi thu mua, chuẩn bị sẽ được nghệ nhân Đỗ Văn Lan bắt tay vào công đoạn sản xuất. Ông chia sẻ: “Lá kè rất dai để hàng chục năm cũng không có mục nên ông cha ta đã sử dụng lợp lên nón ngựa. Cật giang được cạo sạch vỏ, phơi khô sau đó chẻ thành cây tăm thật nhỏ và đều. Đây là khâu rất quan trọng quyết định độ bền của nón được gọi là đan sườn. Cách thức đan được đan theo kiểu đan giỏ, lỗ nan có hình lục giác tạo thành một miếng mê lớn. Muốn có được miếng mê khéo, người thợ phải giữ sao cho chuẩn giúp các lỗ đều nhau”.
Lá kè (hay còn gọi là lá cọ) để làm nón không được quá già hoặc quá non. Sau khi khoét bỏ đường gân, lá kè sẽ được đem hun khói, phơi nắng phơi sương hoặc ép thẳng trên bếp củi để lá khô, có độ mềm dẻo. Đối với các nguyên liệu: rễ dứa rừng, cước, chỉ màu, vải the cũng đều được tuyển chọn kỹ lưỡng trước khi bắt tay vào 4 công đoạn quan trọng nhất của việc làm nón ngựa Phú Gia: tạo sườn mê, thắt nan sườn, thêu hoa văn trên sườn và lợp lá cho nón.
Sau các công đoạn này, nghệ nhân sẽ dùng chỉ ngũ sắc thêu lên sườn nón. Các mẫu hoa văn có sẵn như: long - lân - quy - phượng, tùng - cúc - trúc - mai, bài thơ, câu đối hay cảnh vật hoa lá, đỉnh là núm hình quả chám nhọn hoắt.
Đôi tay thoăn thoắt thêu dệt tinh hoa dân tộc vào từng chiếc nón, nghệ nhân Đỗ Văn Lan chia sẻ cho chúng tôi về các công đoạn tiếp theo gồm: can ốc (xoáy ốc) cho nón, bủa lá, chằm thành phẩm.
Ở công đoạn can ốc (xoáy ốc), người thợ sẽ kết hình chóp nhỏ, có chiều cao từ 3 đến 4 cm và đường kính từ 4 đến 5 cm và kết vào sườn nón. Tiếp đó, là kè dùng một đầu kim khâu xuyên qua, tay kia xoè ra theo hình rẽ quạt, khoảng cách giữa các lá là 2 ly thu hẹp về phía đỉnh, trải dài từ chóp đến sườn, công đoạn này gọi là bủa lá.
Cuối cùng là công đoạn chằm thành phẩm, việc chằm nón đòi hỏi sự khéo léo theo từng đường kim, mũi chỉ để lá kết chằm vào sườn không bị nghênh, bị lật mà trông nón vẫn thanh. Bởi thế mà người xưa mới có câu:
“Ai về Bình Định ba ngày
Dặn mua chiếc nón lá dày không mua”
![](https://thuonghieuvaphapluat.vn/Images/huyentt/2023/08/21/Ảnh chụp Màn hình 2023-08-21 lúc 10.38.20.png)
![](https://thuonghieuvaphapluat.vn/Images/huyentt/2023/08/21/Ảnh chụp Màn hình 2023-08-21 lúc 10.38.07.png)
Nón ngựa ngày nay đã có nhiều cách tân, thay đổi để phù hợp hơn nhưng số lượng bán ra vẫn không nhiều, người mua chủ yếu là khách du lịch. Tuy nhiên, nghệ nhân Đỗ Văn Lan vẫn quyết tâm giữ nghề như gìn giữ văn hoá tinh hoa của cha ông ngày trước.
Bằng niềm đam mê của mình, nghệ nhân Đỗ Văn Lan không ngừng mày mò suy nghĩ và nắm bắt từng khoảnh khắc, hình ảnh hoa văn mà ông vô tình bắt gặp, để tạo nên những hoa văn độc đáo.
Hiện nay, nón ngựa ở làng Phú Gia có hơn 200 lao động còn theo nghề làm nón, giá dao động 50.000 - 100.000 đồng một chiếc, tùy vào chất lượng. Những chiếc làm theo nguyên mẫu truyền thống có giá hơn 400.000 đồng mỗi chiếc.
Nón ngựa Phú Gia được kết bằng những vành tre cật, chuốt nhỏ như tăm, đan thành 3 lớp mể sườn. Bên ngoài phủ lớp lá kè non chằm bằng những mũi chỉ tàu thơm trắng muốt và đều đặn.
Làng nghề nón ngựa Phú Gia đã được UBND tỉnh Bình Định công nhận là làng nghề truyền thống, đạt danh hiệu Làng nghề tiêu biểu Việt Nam và được chọn xây dựng mô hình tại Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam. Sự quan tâm của cấp Uỷ, chính quyền đã tạo động lực để những người ở làng nón ngựa Phú Gia quyết tâm giữ nghề, như giữ lại nét văn hóa, tinh hoa của cha ông được gây dựng từ hơn 300 năm trước.
Hào Hiệp
Tin khác
Dự báo thời tiết ngày và đêm 27/7: Bắc Bộ nắng nóng, chiều tối và đêm có mưa vài nơi
VEC đề xuất bổ sung trạm sạc xe điện trên 5 tuyến cao tốc
U13 Sông Lam Nghệ An vô địch trên đất Nhật Bản
Cảm xúc dâng trào theo dòng người đưa tiễn Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về nơi an nghỉ cuối cùng
VCCI đề nghị có lộ trình áp thuế tiêu thụ đặc biệt phù hợp với đồ uống có đường
Tổng cục Thuế phát đi cảnh báo website giả mạo ngành thuế
Kiến nghị làm rõ những bất cập trong hồ sơ mời thầu dự án cao tốc Cao Lãnh - An Hữu
(THPL) - Cho rằng có nhiều nội dung bất cập liên quan đến công tác đấu thầu gói thầu Thi công xây dựng công trình (bao gồm khảo sát và lập...26/07/2024 09:32:00Giá vàng và ngoại tệ ngày 26/7: Vàng thế giới lao dốc, USD xuống mốc 104
(THPL) - Giá vàng thế giới lao dốc do áp lực chốt lời của các nhà đầu tư và thị trường đang chờ đợi dữ liệu để tìm kiếm động lực...26/07/2024 08:50:59Dự báo thời tiết ngày 26/7: Bắc Bộ nắng nóng, Tây Nguyên và Nam Bộ có mưa
(THPL) - Theo dự báo, hôm nay 26/7, miền Bắc có nắng nóng trước khi đón một đợt mưa lớn diện rộng. Trong khi đó, khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ...26/07/2024 07:23:21Hà Nội xử phạt 7 cơ sở nước đóng chai, nước đá dùng liền không đảm bảo
(THPL) - Ngày 25/7, Thanh tra Sở Y tế Hà Nội cho biết đã ban hành các quyết định xử phạt vi phạm hành chính với 7 cơ sở thuộc lĩnh vực an toàn...26/07/2024 09:58:40
ĐỌC NHIỀU NHẤT
Quảng bá thương hiệu Việt
-
VINFAST chính thức động thổ nhà máy lắp ráp xe điện tại Indonesia
(THPL) - Ngày 15/07/2024, VinFast Auto chính thức tổ chức Lễ Động thổ Dự án Nhà máy Lắp ráp Xe điện tại Subang, Tây Java, Indonesia. Việc xây dựng nhà máy ở thị trường xe điện tiềm năng bậc nhất Đông Nam Á sẽ mang đến cơ hội việc làm cho lao động địa phương, khẳng định quyết tâm mạnh mẽ của VinFast trong chiến lược mở rộng tại thị trường khu vực và cam kết thúc đẩy ngành công nghiệp xe điện Indonesia. - Chương trình “Xé ngay trúng liền” của Number 1 và hơn 4.000 giải thưởng...
- Ưu đãi chồng ưu đãi, cơ hội tốt nhất mua xe máy điện VinFast hè này
- Ưu đãi 40% khi mua bảo hiểm du lịch tại BIC
Tôn vinh thương hiệu toàn cầu
-
Dai-ichi Life Việt Nam đạt gần 9.200 tỷ đồng tổng doanh thu phí bảo hiểm trong 6 tháng đầu năm 2024
(THPL) - Ngày 24/7 tại TP.HCM, Dai-ichi Life Việt Nam đã công bố kết quả kinh doanh 6 tháng đầu năm 2024 với tổng doanh thu phí bảo hiểm đạt gần 9.200 tỷ đồng, thị phần đạt 13%, tăng 0,5 điểm phần trăm so với cuối năm 2023. - Fitch Ratings lần đầu xếp hạng tín nhiệm Sacombank với triển vọng ổn...
- Tiên phong về Net Zero, Vinamilk được vinh danh tại giải thưởng doanh nghiệp...
- LPBank công bố tên thương mại mới: Ngân hàng Lộc Phát Việt Nam