Khai thác khoáng sản ở Lào Cai: Hàng loạt sai phạm trong điều hành, quản lý (Kỳ 1)

Thanh tra Chính phủ (TTCP) vừa ban hành Thông báo số 901/TB-TTCP về kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong công tác quản lý, khai thác, chế biến khoáng sản (KS) trên địa bàn tỉnh Lào Cai, giai đoạn 2005 - 2015.

Trước đó, ngày 29/12/2017, Tổng Thanh tra Chính phủ đã ban hành Kết luận thanh tra số 3238/KL-TTCP về việc chấp hành chính sách, pháp luật trong công tác quản lý, khai thác, chế biến KS trên địa bàn tỉnh Lào Cai, giai đoạn 2005 - 2015; ngày 30/3/2018, Văn phòng Chính phủ có Văn bản số 126/TB-VPVP thông báo ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình về kết luận thanh tra.

Kết luận thanh tra đã chỉ rõ những thiếu sót trong công tác quy hoạch KS, cung cấp thông tin về quy hoạch KS; giới thiệu địa điểm dự án, thẩm định dự án đầu tư và cấp giấy chứng nhận đầu tư; cấp giấy phép khai thác KS, thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất liên quan đến hoạt động KS và thực hiện nghĩa vụ tài chính như: Tiền thuê đất, thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường…

Theo kết luận thanh tra, UBND tỉnh Lào Cai chưa ban hành kịp thời một số văn bản quy định bảo vệ môi trường và một số văn bản quy định về tính thuế tài nguyên chưa sát với giá khoáng sản thực tế của thị trường, dẫn đến có lợi cho doanh nghiệp và thất thu ngân sách nhà nước. Trách nhiệm thuộc Chủ tịch UBND tỉnh và Giám đốc Sở Tài chính, Cục trưởng Cục Thuế giai đoạn 2008-2012.

Việc lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch khoáng sản làm vật liệu thông thường trên địa bàn tỉnh Lào Cai giai đoạn 2005-2020 không có diện tích, ranh giới, quy hoạch của từng điểm mỏ là chưa đúng với quy định của Chính phủ về quản lý vật liệu xây dựng, gây khó khăn cho công tác quản lý và bảo vệ khoáng sản.

Việc cung cấp thông tin về quy hoạch và giới thiệu địa điểm dự án cũng có rất nhiều bất thường. Cụ thể, có 13 dự án khoáng sản được giới thiệu địa điểm với diện tích vượt so với quy hoạch gần 197ha vào đất rừng sản xuất, đất nông nghiệp và các loại đất khác. 11 dự án khai thác khoáng sản nằm ngoài quy hoạch với diện tích 65,4ha, chưa đúng với Luật Xây dựng và Nghị định 08/2005 của Chính phủ về quy hoạch xây dựng.

Nhiều dự án lớn khai thác khoáng sản vi phạm

Được biết, Sở Xây dựng Lào Cai còn giới thiệu địa điểm 31 dự án khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, với tổng diện tích trên 101ha, trong quy hoạch chỉ thể hiện điểm mỏ, không có diện tích quy hoạch, ranh giới.

Tại dự án khai thác, tuyển và luyện vàng gốc, mỏ vàng Minh Lương, kết luận chỉ rõ việc giới thiệu địa điểm và thông báo quỹ đất quy hoạch chỉ là 21,18ha nhưng Bộ Tài nguyên - Môi trường đã cấp giấy phép khai thác khoáng sản với diện tích khu vực khai thác lên tới 112ha.

Năm 2010 UBND tỉnh Lào Cai lại cấp giấy chứng nhận đầu tư cho Công ty Đầu tư dự án khai thác, tuyển và luyện quặng vàng gốc mỏ vàng Minh Lương với diện tích trên 151ha, vượt so với quy hoạch 130ha, vi phạm Luật Đất đai 2013.

Dự án khai thác vàng gốc, mỏ vàng Sa Phìn và Tsuha được cho thuê 9,6ha đất rừng phòng hộ và 9,654ha đất chưa sử dụng nhưng quy hoạch là rừng phòng hộ; 15,83ha đất tại Tsuha, xã Nậm Xây quy hoạch rừng sản xuất, nhưng những diện tích này không quy hoạch là đất hoạt động khoáng sản, vi phạm Luật Khoáng sản 2010.

Đối với dự án xây dựng nhà hàng, khách sạn, kết luận thanh tra chỉ rõ: Sở Xây dựng tỉnh Lào Cai giới thiệu địa điểm lập dự án với diện tích 3,77ha không thuộc quy hoạch sử dụng đất dịch vụ, đồng thời UBND tỉnh Lào Cai có văn bản cho chủ trương để chủ đầu tư tận thu, thu gom quặng apatit khi thực hiện dự án xây dựng nhà hàng, khách sạn là vi phạm Luật Khoáng sản 2010.

Sau thanh tra, Lào Cai thất thoát trên 95,2 tỷ đồng

Thanh tra Chính phủ khẳng định công tác thẩm định còn nhiều khuyết điểm, việc đánh giá hiệu quả đầu tư, năng lực tài chính, kinh nghiệm của chủ đầu tư chưa chính xác, dẫn đến nhiều dự án triển khai chậm tiến độ, một số dự án hoạt động không hiệu quả và có dự án phải chuyển nhượng quyền khai thác khoáng sản.

Một số dự án khai thác khoáng sản được chủ đầu tư chuyển nhượng quyền khai thác khi chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép. Việc tỉnh Lào Cai cho phép một số chủ đầu tư khai thác tận thu khoáng sản 8 năm (vượt thời hạn 3 năm) là vi phạm Điều 50 Luật Khoáng sản.

Giai đoạn 2007-2015, Lào Cai đã cấp giấy phép khai thác khoáng sản và giao đất tại 13 dự án, diện tích vượt so với quy hoạch 196,77 ha vào đất rừng sản xuất, đất nông nghiệp và các loại đất khác; có 11 dự án khai thác khoáng sản nằm ngoài quy hoạch với diện tích 65,4ha.

Đối với Công ty Apatit Việt Nam, Thanh tra Chính phủ kết luận một số khai trường đã khai thác nhiều năm, nhưng đến thời điểm thanh tra, Sở Tài nguyên - Môi trường cùng các cơ quan, đơn vị có liên quan chưa thực hiện việc cắm mốc và bàn giao mốc giới tại một số khu vực khai thác, vi phạm Luật Khoáng sản. Công ty này vẫn khai thác quặng apatit tại một số khai trường khi giấy phép khai thác đã hết hạn khai thác.

UBND tỉnh Lào Cai cho phép Công ty TNHH Xây dựng, Thương mại Lilama thực hiện dự án nhà hàng, khách sạn, nhưng thực tế khai thác apatit trái phép, vi phạm các điều 65, 67 Luật Khoáng sản năm 2010.

Giai đoạn từ năm 2008-2011, UBND tỉnh Lào Cai không ban hành quyết định tính hệ số quy đổi khối lượng từ quặng thành phẩm hoặc quặng tuyển ra quặng nguyên khai để tính phí bảo vệ môi trường, gây thất thoát ngân sách nhà nước, vi phạm quy định của Chính phủ và thông tư của Bộ Tài chính.

“Qua thanh tra tại 6 chủ đầu tư, đã phát hiện việc quản lý nguồn thu tài chính từ hoạt động khoáng sản đang còn nhiều khuyết điểm, vi phạm, gây thất thoát ngân sách nhà nước số tiền trên 95,2 tỉ đồng”, kết luận nhấn mạnh.

Theo văn bản số 901, UBND tỉnh Lào Cai chưa ban hành kịp thời một số văn bản quy định bảo vệ môi trường và một số văn bản quy định về tính thuế tài nguyên chưa sát với giá khoáng sản thực tế của thị trường, dẫn đến có lợi cho doanh nghiệp và thất thu ngân sách nhà nước. Trách nhiệm thuộc Chủ tịch UBND tỉnh và Giám đốc Sở Tài chính, Cục trưởng Cục Thuế giai đoạn 2008-2012.

Việc lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch khoáng sản làm vật liệu thông thường trên địa bàn tỉnh Lào Cai giai đoạn 2005-2020 không có diện tích, ranh giới, quy hoạch của từng điểm mỏ là chưa đúng với quy định của Chính phủ về quản lý vật liệu xây dựng, gây khó khăn cho công tác quản lý và bảo vệ khoáng sản.

Trách nhiệm chung thuộc Chủ tịch UBND tỉnh, trách nhiệm trực tiếp thuộc Phó chủ tịch UBND tỉnh phụ trách và Giám đốc Sở Xây dựng, giai đoạn 2007 - 2016. Việc cung cấp thông tin về quy hoạch và giới thiệu địa điểm dự án cũng có rất nhiều bất thường.

Trong các ý kiến chỉ đạo về nội dung kết luận thanh tra, đáng chú ý, Phó Thủ tướng giao Thanh tra Chính phủ chủ trì, phối hợp với Bộ TN&MT, UBND tỉnh Lào Cai kiểm tra, rà soát lại việc cấp giấy chứng nhận đầu tư, gia hạn giấy phép KTKS (mỏ vàng Minh Lương) cho Cty CP Vàng Lào Cai.

Trong đó cần đánh giá hiệu quả của dự án, việc thực hiện quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch khoáng sản đối với dự án; nếu vi phạm quy hoạch vào đất rừng đặc dụng thì thu hồi các giấy phép theo đúng quy định của pháp luật.

Thương hiệu và Pháp luật sẽ tiếp tục thông tin.

Nam Phong