Đẩy mạnh cảnh báo sớm, giảm áp lực phòng vệ thương mại cho hàng Việt Nam xuất khẩu

Gia tăng điều tra phòng vệ thương mại

Theo thống kê từ Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), 5 tháng đầu năm 2025, hàng hoá xuất khẩu Việt Nam đã đối mặt với 9 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại mới được khởi xướng từ 8 thị trường khác nhau. Trong đó, 7 vụ là điều tra chống bán phá giá và 2 vụ là điều tra tự vệ. 

Cục Phòng vệ thương mại cũng đang xử lý 33 vụ việc khác phát sinh từ năm 2024 và nhiều vụ rà soát thuế phòng vệ thương mại. Ngoài ra, một số mặt hàng xuất khẩu đã bị nộp hồ sơ đề nghị điều tra nhưng chưa được chính thức khởi xướng. 

Các mặt hàng bị điều tra rất đa dạng, từ những sản phẩm truyền thống như thép, xi măng, sợi đến sản phẩm ít hoặc chưa từng bị điều tra như giấy gợn sóng, vỏ viên nhộng cứng, sơ mi rơ móc... 

Theo Cục Phòng vệ thương mại, chính sách bảo hộ thương mại được các nước áp dụng ngày càng đa dạng và phức tạp. Nhiều đối tác thương mại lớn của Việt Nam, nhất là Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu (EU) đã không ngừng dựng lên những tiêu chuẩn và quy định mới liên quan tới sản phẩm nhập khẩu. 

Nhiều thị trường khác cũng đã gia tăng điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại. Trong đó, Canada đã đưa vấn đề kinh tế thị trường vào các cuộc điều tra. Mexico và Brazil cũng bắt đầu áp dụng phương pháp sử dụng giá trị thay thế từ nước thứ ba để tính biên độ chống bán phá giá. Điều này khiến mức thuế áp dụng cho hàng hóa của Việt Nam thường cao hơn thực tế và không phản ánh đúng hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Theo các chuyên gia, áp lực từ chính sách phòng vệ thương mại của nhiều quốc gia sẽ làm giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu. Do giá thành sản phẩm tại thị trường xuất khẩu sẽ gia tăng. Đặc biệt, các nhà nhập khẩu sẽ e ngại hơn khi mua hàng từ các doanh nghiệp Việt Nam so với các nước không bị áp thuế, dẫn đến suy giảm khả năng cạnh tranh so với các đối thủ từ quốc gia khác.

Đẩy mạnh cảnh báo sớm, giảm áp lực phòng vệ thương mại

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân, năm 2025, xuất nhập khẩu phải đối mặt với nhiều sức ép không chỉ biến động khó lường mà còn có những bất thường. Do đó, cần thúc đẩy tăng cường cảnh báo sớm theo hướng phân tầng về mặt thông tin, nếu không chủ động sẽ không đáp ứng được mong mỏi của doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng. Cùng đó, tránh dự báo mà không cùng tiêu chí với doanh nghiệp, hiệp hội dẫn đến không đồng bộ trong triển khai.

Nhằm kịp thời hỗ trợ, bảo vệ lợi ích, giúp doanh nghiệp và ngành hàng chủ động ứng phó với áp lực phòng vệ thương mại, Cục Phòng vệ thương mại đã và đang triển khai các giải pháp linh hoạt. Theo đó, hệ thống cảnh báo sớm đã được thiết lập và vận hành để theo dõi, thu thập, phân tích dữ liệu liên quan đến mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam có nguy cơ bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại.

Lãnh đạo Cục Phòng vệ thương mại cho biết: hiện tại, hệ thống này tập trung vào việc phân tích thông tin từ nhiều nguồn khác nhau gồm cả dữ liệu xuất khẩu và thông tin từ hơn 60 thương vụ Việt Nam tại thị trường quốc tế lớn, giúp nhận diện sớm dấu hiệu xung đột thương mại hoặc nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại như chống bán phá giá, chống trợ cấp hay tự vệ.

Hệ thống hiện đang theo dõi sát sao hàng trăm mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường trọng điểm như Hoa Kỳ, EU, Canada, Ấn Độ, Australia và một số quốc gia Đông Nam Á. Qua quá trình phân tích, gần 300 mặt hàng xuất khẩu có nguy cơ cao đã được xác định và đưa vào danh sách cảnh báo.

Trong thời gian tới, để hỗ trợ doanh nghiệp và nâng cao khả năng cảnh báo sớm, Cục Phòng vệ thương mại sẽ tăng cường tổ chức chương trình đào tạo, hội thảo chuyên sâu phù hợp với từng ngành hàng, địa phương đảm bảo tính thực tiễn và hiệu quả; tiếp tục duy trì và phát triển hệ thống cảnh báo sớm thông qua việc thu thập, phân tích dữ liệu xuất khẩu và thông tin liên quan đến phòng vệ thương mại từ thị trường quốc tế. Danh sách mặt hàng có nguy cơ bị điều tra sẽ được cập nhật thường xuyên để doanh nghiệp chủ động điều chỉnh chiến lược sản xuất và xuất khẩu.

Cùng với đó, Cục sẽ phối hợp chặt chẽ với hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp để cung cấp thông tin chi tiết về quy định, nguyên tắc và quy trình điều tra phòng vệ thương mại; hỗ trợ doanh nghiệp chuẩn bị tài liệu, bằng chứng cần thiết nhằm bảo vệ quyền lợi trong vụ việc điều tra; theo dõi sát sao hoạt động điều tra của cơ quan phòng vệ thương mại nước ngoài để đảm bảo tuân thủ đúng cam kết quốc tế và quy định pháp luật. Cục Phòng vệ thương mại sẽ chủ động trao đổi, can thiệp khi phát hiện bất kỳ điểm bất hợp lý nào gây bất lợi cho doanh nghiệp Việt Nam.

Cũng theo lãnh đạo Cục Phòng vệ thương mại, đơn vị sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng chính sách và triển khai biện pháp hỗ trợ nhằm bảo vệ quyền lợi của ngành sản xuất trong nước. Đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp mở rộng thị trường xuất khẩu trong bối cảnh áp lực từ biện pháp phòng vệ thương mại ngày càng gia tăng.

Trước xu hướng bảo hộ thương mại chưa có dấu hiệu chững lại trong thời gian tới, các chuyên gia lưu ý doanh nghiệp cần chủ động trang bị kiến thức, xây dựng chiến lược phát triển dài hạn, minh bạch nguồn gốc xuất xứ và nâng cao chất lượng sản phẩm. Song hành, các hiệp hội ngành hàng cần làm tốt vai trò kết nối, cảnh báo và đại diện tiếng nói chung cho cộng đồng doanh nghiệp khi có rủi ro xảy ra. 

PV