Ô nhiễm tại làng nghề Mẫn Xá (Bắc Ninh): Những động thái mới của người dân

Chủ động tố giác người vi phạm, nâng cao quyền giám sát

Mặc dù hành vi thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải công nghiệp, đặc biệt là chất thải nguy hại khi không có giấy phép hoạt động sẽ bị xử lý hành chính, tuy nhiên vì lợi nhuận nên những năm qua tại xã Văn Môn một số cá nhân, doanh nghiệp vẫn bất chấp vi phạm. Điều này đã góp phần làm gia tăng áp lực ô nhiễm lên làng nghề tái chế nhôm Mẫn Xá nói riêng, các thôn phụ cận làng nghề này ở xã Văn Môn nói chung.

Tình trạng vi phạm phức tạp tới mức, chỉ trong vòng chưa đầy 1 tháng (cuối tháng 2 đến đầu tháng 3/2022), UBND tỉnh Bắc Ninh đã phải ra quyết định xử lý vi phạm hành chính đối với 03 cá nhân, một doanh nghiệp tại xã Văn Môn do liên quan đến hoạt động vận chuyển, xử lý chất thải nguy hại khi không có giấy phép, với tổng số tiền phạt hơn 1 tỷ đồng.

Trước tình trạng nêu trên, cùng với sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền các cấp, các cơ quan hữu quan, thời gian qua người dân ở xã Văn Môn đã nâng cao tinh thần tố giác người vi phạm, phát huy vai trò quyền giám sát trong vấn đề môi trường. Theo đó, hàng năm có hàng chục vụ việc vi phạm về vận chuyển, thu gom, xử lý chất thải công nghiệp, chất thải nguy hại được người dân phát hiện, trình báo lên cơ quan chức năng.

Mới đây nhất một vụ tập kết, vận chuyển hơn 19 bao tro xỉ nghi là chất thải nguy hại đã được anh M.V.L (xã Văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh) cùng người dân phát hiện, trình báo lực lượng chức năng. Thời điểm phát hiện, có 04 bao tro xỉ đang được vận chuyển về xã Văn Môn trên 1 xe 4 bánh tự chế. 15 bao khác đang được tập kết tại ven đường Quốc lộ 3 (đoạn thuộc thôn Cầu Gạo, xã Yên Phụ, huyện Yên Phong). Tổng khối lượng các bao tro xỉ sau này cơ quan chức năng xác định là 17.998 kg. Đối tượng vi phạm khai nhận rằng đã mua số tro xỉ nhôm trên mạng, mang về sàng, lọc lấy bã nhôm còn sót lại để bán cho các cơ sở cô đúc trong làng nghề Mẫn Xá.

Cùng với việc tố giác người vi phạm, mới đây nhất, người dân các thôn của xã Văn Môn cũng phối hợp với Viện Công nghệ Môi trường (Viện Hàn lâm khoa học và Công nghệ Việt Nam) tiến hành lấy mẫu, phân tích kết quả nhằm đánh giá hiện trạng đất, nước ngầm, nước mặt, không khí, chất thải rắn, từ đó có thêm cơ sở để báo cáo, kiến nghị lên cơ quan chức năng vào cuộc quyết liệt trong công tác bảo vệ môi trường sống cho người dân.

Theo kết quả phân tích, tại khu vực thôn Tiền (xã Văn Môn), mẫu đất nguyên khai có hàm lượng Cadimi (cd), chì (Pb), kẽm (Zn)… cao gấp nhiều lần so với QCVN 03-MT:2015/BTNMT. Mẫu nước mặt, các chỉ số BOD₅, COD, TSS đều vượt quá QCVN 08-MT:2015/BTNMT. Tại thôn Phù Xá (xã Văn Môn), tình trạng cũng tương tự.

Để có những căn cứ xác thực gửi cơ quan chức năng, suốt thời gian qua, một số người dân tại xã Văn Môn cũng đều đặn ghi lại quá trình phát thải của các cơ sở tái chế trong làng nghề Mẫn Xá, đặc biệt là các cơ sở trong Cụm Công Nghiệp (CCN). Chưa có kết luận chính thức từ phía các cơ quan hữu quan, xong với hàng trăm bức ảnh, vi deo được ghi lại về quá trình “nhả” khói từ các ống khói xây dựng thủ công trong làng nghề, trong CCN cũng khiến cho người xem phải rùng mình, lo ngại.

Tăng cường thêm lực lượng tuần tra, kiểm tra

Trước thực trạng ô nhiễm tại làng nghề tái chế nhôm Mẫn Xá, đặc biệt là việc tái diễn hành vi vi phạm của một số cá nhân, doanh nghiệp thời gian qua, để kiểm soát tốt hơn nữa hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương, mới đây nhất UBND huyện Yên Phong đã quyết định huy động lực lượng thực hiện nhiệm vụ tuần tra, kiểm tra, phát hiện, xử lý đối với các hành vi vi phạm về khí thải, vận chuyển xỉ thải, chất thải, rác thải công nghiệp tại địa bàn xã Văn Môn.

Theo quyết định số 3067/QĐ-UBND của UBND huyện Yên Phong, sẽ có 17 cán bộ, công chức các cơ quan huyện, lực lượng công an, UBND xã Văn Môn được huy động tham gia thực hiện nhiệm vụ tuần tra, kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm.

Như vậy tới đây công tác kiểm tra, giám sát sẽ được thắt chặt. Nếu công tác tuần tra được thực hiện liên tục, nghiêm túc, các hành vi vận chuyển chất thải nguy hại, chất thải công nghiệp từ các địa phương khác về xã Văn Môn sẽ được ngăn ngừa. Các hành vi đổ trộm chất thải ra môi trường cũng sẽ có kỳ vọng được kiểm soát. Tuy nhiên, bài toán kiểm soát ô nhiễm về khí thải, nước thải liệu có khả quan hay không vẫn là nỗi trăn trở lớn, nhất là trong bối cảnh việc xác định khí thải, nước thải có ô nhiễm hay không (vượt ngưỡng tiêu chuẩn cho phép) phải căn cứ trên kết quả phân tích mẫu.

Nhiều ý kiến cho rằng, các giải pháp hiện nay dù rằng đang được địa phương triển khai tích cực xong vẫn nặng giải pháp tình thế. Giải “bài toán” ô nhiễm tận gốc vẫn là việc làm sao có thể nhanh chóng đưa được những “núi” chất thải hàng trăm ngàn tấn nằm giữa thôn Mẫn Xá và CCN đi xử lý. Đặc biệt quan trọng nhất vẫn là CCN phải trở thành một CCN hoàn chỉnh, thực hiện được chức năng di dời các cơ sở tái chế ra khỏi khu dân cư và xử lý triệt để ô nhiễm tại nguồn. Nếu CCN không thực hiện tốt vấn đề xử lý ô nhiễm môi trường thì cũng không khác gì một khu tập trung phát thải. Hậu quả còn nặng nề hơn khi chưa hình thành ra nó.

Lâm Tới