Xúc tiến thương mại 2026-2030: Ứng dụng Al, xây dựng hệ sinh thái xuất khẩu bền vững

Ngày 18/8, tại Hà Nội, Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) đã phối hợp cùng Tổng Cục kinh tế Liên bang Thụy Sĩ (SECO) và Chương trình Xúc tiến xuất khẩu Thụy Sĩ (SIPPO) tổ chức Hội thảo quan trọng nhằm trao đổi, xây dựng Báo cáo xúc tiến thương mại giai đoạn 2021-2025 và định hướng chiến lược, kế hoạch xúc tiến thương mại giai đoạn 2026-2030.

Hội thảo thu hút sự tham gia của nhiều chuyên gia, hiệp hội và đại diện doanh nghiệp, với mục tiêu định hình một chương trình 5 năm thực sự khả thi, hiệu quả và bắt kịp xu hướng thị trường quốc tế. Báo cáo được xây dựng dựa trên Nghị quyết số 138/NQ-CP ngày 16/5 của Chính phủ và Quyết định 1445/QĐ-TTg ngày 19/11/2022, bảo đảm tính khoa học thực tiễn tạo nền tảng chính sách cho giai đoạn mới.

Những điểm sáng và hạn chế cần khắc phục

Giai đoạn 2021-2025 chứng kiến nhiều thuận lợi từ việc Việt Nam tham gia các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mới như Israel, UAE và thực thi hiệu quả các FTA hiện có như CPTPP, EVFTA, UKVFTA. Hoạt động xúc tiến thương mại đã đóng góp quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu cao, đưa độ mở kinh tế đạt gần 200% GDP.

Cụ thể, khoảng 100 đề án xúc tiến thương mại hàng năm đã được phê duyệt, hỗ trợ gần 10.000 lượt doanh nghiệp và ký kết hợp đồng xuất khẩu đạt hàng trăm triệu USD. Thị trường truyền thống như Mỹ, EU, Trung Quốc, ASEAN được duy trì ổn định, mang lại khởi sắc mạnh mẽ cho hoạt động thương mại, xuất nhập khẩu của Việt Nam.

Về năng lực mạng lưới xúc tiến thương mại, báo cáo sử dụng bộ chỉ số TPCI để đánh giá và cho thấy điểm mạnh ở yếu tố quản lý chiến lược (65,7%), nguồn lực và quy trình (63,3%), truyền thông (62,5%).

Bộ Công Thương và Cục Xúc tiến thương mại giữ vai trò trụ cột, phối hợp hiệu quả với các bộ ngành, địa phương và hiệp hội trong hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ rõ nhiều hạn chế và bất cập: Khung pháp lý còn lạc hậu, đặc biệt Luật Thương mại 2005 chưa tích hợp đầy đủ yếu tố số hóa và xanh hóa. Hiệu quả xúc tiến thương mại chưa phát huy hết tiềm năng do thiếu chuyển đổi số (chỉ đạt 42%) và giám sát dữ liệu (46%);

Cơ chế tài chính còn thiếu linh hoạt, nguồn lực hạn hẹp, thiếu phối hợp liên ngành và vùng. Năng lực doanh nghiệp còn yếu, giá trị gia tăng nội địa giảm xuống 49% năm 2022, thấp hơn khu vực.

Hạ tầng tổ chức sự kiện tầm quốc gia còn thiếu trầm trọng, chi phí tổ chức lớn. Ngân sách xúc tiến thương mại của Việt Nam còn nhỏ so với khu vực. Liên kết hệ sinh thái xúc tiến thương mại lỏng lẻo, thiếu đồng bộ dữ liệu, dẫn đến tình trạng "mạnh ai nấy làm".

Hướng tới kỷ nguyên mới của xúc tiến thương mại

Hướng tới giai đoạn 2026-2030, báo cáo đưa ra mục tiêu đầy tham vọng là tăng trưởng xuất khẩu 13-16%/năm. Để đạt được điều này, chiến lược sẽ tập trung vào các ngành hàng mũi nhọn như điện tử, dệt may, nông thủy sản chế biến. Ngân sách dành cho xúc tiến thương mại cũng sẽ được nâng từ 126 tỷ đồng năm 2024 lên gần 289 tỷ đồng vào năm 2030, nhằm đảm bảo nguồn lực đủ mạnh cho đổi mới phương thức xúc tiến trong kỷ nguyên số.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, nhấn mạnh rằng xúc tiến thương mại phải vượt qua ranh giới truyền thống như hội chợ, triển lãm, để tích hợp trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, hướng tới kết nối cung-cầu toàn cầu. Định hướng giai đoạn tới không chỉ là mở rộng thị trường mà còn là quá trình thể chế hóa chuyển đổi xanh và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

Bà Nguyễn Thị Xuân Thúy (Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội) nhấn mạnh mục tiêu chính của giai đoạn 2026-2030 là xây dựng hệ sinh thái xúc tiến thương mại toàn diện, kết nối cao, đáp ứng bối cảnh mới. Hệ sinh thái này phải bao hàm: chuyên nghiệp hóa mạng lưới, đa dạng hóa thị trường, tăng kết nối dịch vụ, ưu tiên ngành hàng hàm lượng công nghệ cao, giá trị gia tăng lớn.

Năm nhóm nhiệm vụ trọng tâm cho giai đoạn mới

Báo cáo đã xoay quanh 5 nhóm nhiệm vụ chính cần tập trung để thúc đẩy hoạt động xúc tiến thương mại:

Một là, xúc tiến thương mại cho nhóm ngành hàng ưu tiên: Lựa chọn ngành dựa trên dữ liệu (thực trạng xuất khẩu, tiềm năng, nội địa hóa). Hoạt động ưu tiên giao cho hiệp hội ngành hàng, trung tâm xúc tiến địa phương; Cục Xúc tiến thương mại thực hiện chương trình lớn, đòi hỏi đổi mới cao.

Hai là, hỗ trợ thông tin đa dạng hóa thị trường: Cung cấp báo cáo chuyên sâu (in-depth market intelligence), định hướng cho doanh nghiệp. Tập trung thị trường truyền thống (Mỹ, EU, Trung Quốc, ASEAN), tiềm năng (Canada, Mexico), thị trường mới nổi (Trung Đông, châu Phi, Mỹ Latinh).

Ba là, phát triển mạng lưới xúc tiến thương mại quốc gia: Quy chế phối hợp Bộ Công Thương, cung cấp thông tin từ cơ quan nhà nước, hiệp hội, doanh nghiệp. Đề xuất nhận diện xuất khẩu thống nhất cho Việt Nam; phát triển đội ngũ xúc tiến thương mại; số hóa dữ liệu, quản lý mạng lưới; xây dựng hạ tầng xúc tiến thương mại (triển lãm, logistics, dịch vụ).

Bốn là, nâng cao năng lực xúc tiến thương mại chủ động của ngành hàng, địa phương, doanh nghiệp: Nộp kế hoạch xúc tiến thương mại để phê duyệt kinh phí; nâng năng lực qua đào tạo; xây dựng quan hệ bền vững khách hàng; chương trình doanh nghiệp dẫn dắt xúc tiến thương mại ngành. Đề xuất Quỹ xúc tiến thương mại ngành-địa phương, đóng góp từ doanh nghiệp xuất khẩu thành công (tỷ lệ xuất khẩu).

Năm là, đổi mới Chương trình cấp quốc gia: Đơn giản quy trình thủ tục; phân bổ hoạt động ưu tiên; đổi mới cách thức (hoàn thiện hệ thống xúc tiến thương mại số, hỗ trợ thương mại điện tử, chuyên sâu bền vững, mở rộng chuỗi giá trị). Đồng thời, tăng sự hỗ trợ từ nguồn kinh phí để thúc đẩy hơn nữa các hoạt động xúc tiến thương mại toàn diện, đồng bộ. 

Trong bối cảnh kinh tế số bùng nổ và thương mại quốc tế biến động, định hướng chiến lược xúc tiến thương mại giai đoạn 2026-2030 được kỳ vọng trở thành động lực quan trọng, mở ra tương lai phát triển bền vững cho nền kinh tế Việt Nam, không chỉ gia tăng xuất khẩu mà còn khẳng định vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Minh Anh