Xuất khẩu thủy sản Việt vượt khó, tăng trưởng ấn tượng trong 7 tháng

Tăng trưởng ấn tượng trước thách thức thuế quan

Kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong tháng 7/2025 đạt 971 triệu USD, tăng 6,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Lũy kế 7 tháng đầu năm, tổng giá trị xuất khẩu đã đạt 6,22 tỷ USD, tăng trưởng mạnh 17,2%.

Kết quả này vượt qua dự đoán của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) và nhiều doanh nghiệp, đặc biệt khi hoạt động thương mại toàn cầu đang có nhiều xáo trộn.

Tôm tiếp tục là mặt hàng xuất khẩu chủ lực, đạt 2,49 tỷ USD sau 7 tháng, tăng trưởng 23,6%. Cá tra ghi nhận kim ngạch xuất khẩu 1,22 tỷ USD, tăng 11,1%. Cá ngừ lại gặp khó khăn, kim ngạch 7 tháng giảm nhẹ 2,8% còn 542 triệu USD, riêng tháng 7 giảm mạnh gần 19%.

Tuy nhiên, VASEP nhận định rằng đằng sau kết quả tích cực này là một "cuộc chạy đua với thời gian" của nhiều doanh nghiệp nhằm đẩy nhanh đơn hàng sang Hoa Kỳ trước "giờ G" – thời điểm Hoa Kỳ công bố mức thuế đối ứng chính thức từ tháng 8/2025.

Xuất khẩu sang Hoa Kỳ chịu áp lực giảm

Hoa Kỳ là một trong những thị trường chủ lực của thủy sản Việt Nam, nhưng đang đối mặt với nhiều khó khăn từ chính sách thuế mới.

Thuế đối ứng (CVD): Hoa Kỳ đã công bố chính sách thuế đối ứng và tạm thời áp mức tối thiểu 10% từ tháng 4/2025. Từ tháng 8/2025, mức thuế đối ứng chính thức là 20% cho hàng hóa Việt Nam, trong đó có thủy sản. Mức thuế này cao hơn Ấn Độ (25%) nhưng vẫn cao hơn các đối thủ như Philippines, Indonesia, Ecuador từ 1-5%.

Thuế chống bán phá giá (ADD) đối với tôm: Mức thuế chống bán phá giá sơ bộ trong kỳ POR19 lên tới 33,29% đối với nhiều doanh nghiệp xuất khẩu tôm lớn của Việt Nam. Nếu mức thuế này được giữ nguyên, tổng mức thuế mà tôm Việt xuất khẩu vào Hoa Kỳ phải chịu có thể lên đến hơn 53%. Điều này khiến tôm Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh so với Ecuador (thuế 15%) hay Indonesia và Philippines (19%).

Sụt giảm xuất khẩu: Xuất khẩu sang Hoa Kỳ từ tháng 7 đã có xu hướng giảm rõ rệt. Riêng tháng 7/2025, giá trị xuất khẩu đã giảm gần 20%, đạt 145,8 triệu USD.

Cá ngừ gặp khó: Hoa Kỳ là thị trường tiêu thụ cá ngừ lớn nhất thế giới. Việt Nam đứng thứ hai về cung cấp cá ngừ cho Mỹ, chiếm khoảng 18% thị phần. Tuy nhiên, xuất khẩu cá ngừ sang Hoa Kỳ trong tháng 6/2025 đã sụt giảm tới 41%, và quý II/2025 chỉ tương đương cùng kỳ năm trước.

Ecuador đang nổi lên là đối thủ mạnh khi có mức thuế chỉ 15%, lợi thế địa lý gần, chi phí logistics thấp, và năng lực chế biến đạt chuẩn quốc tế. Các nhà phân phối Mỹ có xu hướng ưu tiên nguồn cung ổn định, ít rủi ro thuế quan.

Tiềm năng tại Trung Quốc và các thị trường khác

Trái ngược với xu hướng giảm tại Hoa Kỳ, kim ngạch xuất khẩu thủy sản vào Trung Quốc đang tăng trưởng rất ấn tượng. Riêng tháng 7/2025, xuất khẩu sang thị trường này đạt 221,5 triệu USD, tăng 31,7%. Tính chung 7 tháng, kim ngạch đã đạt 1,33 tỷ USD, tăng 42,6% so với cùng kỳ 2024.

Sự phục hồi nhu cầu nhập khẩu từ Trung Quốc, đặc biệt là đối với tôm và mực, đã tạo dư địa cho doanh nghiệp Việt tăng tốc. Đây là kết quả của sự linh hoạt từ phía doanh nghiệp khi chủ động chuyển hướng, đẩy mạnh tiêu thụ tại các thị trường tăng trưởng tốt, đồng thời tận dụng các hiệp định thương mại tự do như RCEP, CPTPP để hưởng ưu đãi thuế quan.

Ngoài Trung Quốc, các thị trường Nhật Bản, EU, Hàn Quốc và ASEAN đều tăng trưởng tích cực, cho thấy xu hướng dịch chuyển tiêu dùng toàn cầu có lợi cho thủy sản Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh giá cả hợp lý và nguồn cung dồi dào. Tín hiệu gỡ bỏ rào cản kỹ thuật từ EU cũng mở ra dư địa tăng trưởng cho các dòng sản phẩm chế biến sâu.

Giải pháp linh hoạt và định hướng phát triển bền vững

Đối mặt với thách thức, ngành thủy sản Việt Nam đang tích cực triển khai nhiều giải pháp. Ông Trương Đình Hòe, cố vấn VASEP, cho rằng thách thức tại thị trường Hoa Kỳ không phải "đường cùng" vì chỉ áp thuế chống bán phá giá với tôm đông lạnh; các sản phẩm tôm chế biến, có giá trị gia tăng cao không chịu ảnh hưởng.

Doanh nghiệp Việt Nam có lợi thế về chế biến sâu có thể đẩy mạnh khai thác phân khúc này để bù đắp. Các hiệp định thương mại như EVFTA, CPTPP, UKVFTA tiếp tục tạo lợi thế thuế quan vượt trội cho sản phẩm chế biến sâu.

Ngành tôm cần tiếp tục khai thác tốt thị trường châu Á, EU, các nước thành viên CPTPP và đẩy mạnh sản phẩm giá trị gia tăng sang Nhật Bản. Với cá tra, trong bối cảnh Hoa Kỳ áp thuế đối ứng và thị trường Trung Quốc có dấu hiệu chững lại do tồn kho, doanh nghiệp buộc phải tìm cách mở rộng tiêu thụ tại ASEAN, Nam Mỹ và Trung Đông.

VASEP cũng đang tích cực xúc tiến thương mại, khai thác thị trường ngách trong khu vực CPTPP, ASEAN và châu Á, cũng như đẩy mạnh tiếp cận các khu vực tiềm năng ở Nam Mỹ, Trung Đông. Để đạt được mục tiêu xuất khẩu, doanh nghiệp cần tiếp tục chủ động nguồn nguyên liệu, nâng cao chất lượng, và đầu tư công nghệ chế biến.

Ngành cá ngừ đặc biệt chịu ảnh hưởng từ các quy định nội địa bất cập như Nghị định 37, cấm trộn lẫn nguyên liệu khai thác trong nước với nhập khẩu, và quy định giới hạn kích thước tối thiểu cá ngừ vằn. Việc này gây thiếu nguyên liệu, làm lỡ cơ hội tận dụng hạn ngạch thuế quan ưu đãi sang EU theo EVFTA. Cần có điều chỉnh chính sách kịp thời để hỗ trợ doanh nghiệp.

Để hỗ trợ doanh nghiệp đa dạng hóa thị trường và quảng bá năng lực chế biến, cung ứng hàng hóa chất lượng cao, VASEP sẽ tổ chức Triển lãm quốc tế thủy sản Việt Nam (Vietfish 2025) từ ngày 20-22/8 tại Trung tâm Hội chợ và Triển lãm Sài Gòn (SECC). Vietfish 2025 sẽ có diện tích trưng bày lên đến 14.000m², quy tụ gần 530 gian hàng của 280 doanh nghiệp.

Bên cạnh doanh nghiệp trong nước, triển lãm còn có 17 khu gian hàng quốc gia của các cường quốc thủy sản như Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, EU, hứa hẹn là điểm đến hấp dẫn cho hoạt động thương mại và trao đổi công nghệ ngành thủy sản khu vực châu Á.

VASEP dự báo cả năm 2025, xuất khẩu thủy sản có thể đạt khoảng 9 - 9,2 tỷ USD, giảm 8-10% so với mục tiêu 10 tỷ USD ban đầu. Trong đó, tôm kỳ vọng đạt 3,6-3,8 tỷ USD, cá tra 1,8 tỷ USD, cá ngừ khoảng 850-900 triệu USD, và các hải sản khác đóng góp gần 3 tỷ USD.

Tuấn Kiệt