Việt Nam – EU: Từ EVFTA đến hợp tác xanh và bền vững

Thúc đẩy hợp tác kinh tế trong bối cảnh toàn cầu biến động

Ngày 17/10/2025, tại TP. Hồ Chí Minh, Bộ Công Thương phối hợp với Đại sứ quán các nước thành viên EU và Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) tổ chức Diễn đàn Hợp tác Kinh tế – Thương mại Việt Nam – EU năm 2025 với chủ đề “Khai phá những xung lực mới”.

Sự kiện quy tụ đại diện Phái đoàn EU tại Việt Nam, các Đại sứ, Tổng lãnh sự, lãnh đạo EuroCham, cùng các hiệp hội ngành hàng, thương vụ Việt Nam tại EU và doanh nghiệp hai bên.

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng nhấn mạnh: “EVFTA không chỉ đơn thuần thúc đẩy giao thương và đa dạng hóa thị trường, mà còn hỗ trợ Việt Nam cải cách thể chế, chuyển đổi cơ cấu kinh tế và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh theo hướng bền vững, hiện đại.”

Theo Cục Hải quan Việt Nam, kim ngạch thương mại Việt Nam – EU đã tăng từ 48,9 tỷ USD trước EVFTA (2020) lên gần 78 tỷ USD sau 5 năm, tương ứng tăng trưởng bình quân 10,1%/năm. Xuất khẩu của Việt Nam sang EU tăng 11,7%/năm, trong khi nhập khẩu chỉ tăng 6,1%/năm – cho thấy sức cạnh tranh hàng hóa Việt Nam ngày càng được củng cố.

Hiện nay, EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 và nhập khẩu lớn thứ 5 của Việt Nam, đồng thời Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của EU trong ASEAN, nằm trong Top 10 nhà cung ứng hàng hóa cho châu Âu, theo thống kê của Eurostat (2024).

Thị phần nhỏ, dư địa lớn

Tuy đạt nhiều kết quả tích cực, song theo ông Ngô Chung Khanh – Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Thương mại đa biên (Bộ Công Thương), bức tranh hợp tác Việt Nam – EU vẫn còn những “mảng xám”.

Trong nhiều ngành chủ lực như thủy sản, nông sản, dệt may, dù kim ngạch tuyệt đối có tăng nhưng thị phần hàng Việt tại EU chỉ chiếm 2–4%, rất nhỏ so với quy mô thị trường hơn 450 triệu dân.

“Chúng ta đang có những ưu đãi rất lớn từ EVFTA, nhưng lại chưa khai thác hết. Sau 5 năm, thị phần không tăng cho thấy dư địa hợp tác vẫn còn khổng lồ,” ông Khanh nhận định.

Ông cũng cảnh báo rằng Việt Nam đang dần mất lợi thế thuế quan, khi EU mở rộng mạng lưới FTA với nhiều quốc gia. Nếu không tận dụng tốt “khoảng thời gian vàng” hiện nay, các doanh nghiệp Việt có thể đánh mất cơ hội trong chuỗi cung ứng mới.

Thách thức từ xu hướng bảo hộ và tiêu chuẩn xanh

Các chuyên gia tại diễn đàn đồng thuận rằng xu hướng bảo hộ thương mại, chuyển dịch chuỗi cung ứng và tiêu chuẩn xanh của EU đang tạo ra cả thách thức lẫn cơ hội mới cho Việt Nam.

Ông Ngô Chung Khanh phân tích: “Thế giới đang chứng kiến xu hướng ‘toàn cầu hóa có chọn lọc’, trong đó các nước gia tăng sử dụng biện pháp phòng vệ thương mại, thuế đối ứng và hạn ngạch nhập khẩu. EU cũng không ngoại lệ khi đẩy mạnh chính sách phát triển bền vững gắn với thương mại xanh.”

Tại diễn đàn, các chuyên gia quốc tế đặc biệt nhấn mạnh ba quy định mới có ảnh hưởng sâu rộng: Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM); Chỉ thị về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CS3D); Quy định chống phá rừng (EUDR).

Những yêu cầu này đặt ra áp lực tuân thủ cao hơn nhưng cũng mở ra cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực sản xuất xanh, tiếp cận nguồn vốn tài chính bền vững và gia nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ông Rick van der Linden, Giám đốc Vận hành Tập đoàn De Heus Việt Nam, cho rằng việc hoàn thiện khung pháp lý và tiêu chuẩn môi trường trong nước sẽ giúp doanh nghiệp Việt dễ dàng đáp ứng quy định khắt khe của EU. “Chúng tôi nhìn thấy Việt Nam là điểm đến đầu tư lâu dài, có tiềm năng trở thành trung tâm cung ứng bền vững của châu Á,” ông nói.

Hướng tới hợp tác toàn diện và phát triển bền vững

Bên cạnh việc đánh giá hiệu quả 5 năm thực thi EVFTA, Diễn đàn còn mở rộng thảo luận sang các lĩnh vực kinh tế mới như chuyển đổi năng lượng, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn và tài chính xanh – những trọng tâm mà cả Việt Nam và EU đều hướng tới.

Đại diện EuroCham, ông Jean-Jacques Bouflet, Phó Chủ tịch, cho biết 76% doanh nghiệp châu Âu hiện coi Việt Nam là điểm đến đầu tư hấp dẫn, và 80% tin rằng điều kiện kinh doanh sẽ tiếp tục cải thiện trong 5 năm tới.

EuroCham cam kết tiếp tục là cầu nối đáng tin cậy, hỗ trợ hai bên thúc đẩy thương mại, đầu tư và cải thiện môi trường kinh doanh minh bạch, bền vững.

Theo Thứ trưởng Phan Thị Thắng, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, điều quan trọng là Việt Nam phải chủ động thích ứng, tận dụng cơ hội từ các FTA, đồng thời đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và xanh hóa sản xuất để duy trì đà tăng trưởng.

Bà chia sẻ: Diễn đàn hôm nay là nơi để chúng ta nhìn lại, đánh giá hiệu quả thực chất của EVFTA và cùng nhau bàn cách khai phá những xung lực mới cho quan hệ kinh tế Việt Nam – EU trong chặng đường tới.

Triển vọng hợp tác: Từ lợi thế thuế quan đến giá trị bền vững

Năm năm qua, EVFTA đã chứng minh hiệu quả trong việc đa dạng hóa thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh và cải thiện thể chế kinh tế. Tuy nhiên, để bước sang giai đoạn hợp tác mới, các chuyên gia cho rằng hai bên cần chuyển trọng tâm từ “ưu đãi thuế quan” sang “giá trị bền vững” – nơi doanh nghiệp không chỉ bán sản phẩm, mà còn xuất khẩu chất lượng, trách nhiệm và tiêu chuẩn xanh.

Với nền tảng quan hệ tốt đẹp, Việt Nam và EU đang đứng trước cơ hội mới để bứt phá thương mại, hình thành hệ sinh thái hợp tác toàn diện hướng tới kinh tế xanh, năng lượng sạch và đổi mới sáng tạo – những trụ cột cho một tương lai phát triển lâu dài, cân bằng và bền vững.

Đỗ Khuyến