06:35 ngày 15/02/2025 | HOTLINE : 0983.88.33.66 | Email: bbt.thpl199@gmail.com
Liên hệ quảng cáo: 090.1111.388
DÒNG SỰ KIỆN

Về Cao Bằng trải nghiệm làng nghề làm hương thủ công Phia Thắp

11:57 01/02/2025

(THPL) - Khác với những loại hương thông thường, hương Phia Thắp hoàn toàn không dùng hóa chất. Lá cây Bầu Hắt mọc tự nhiên bên những vách đá là nguyên liệu chính làm ra loại hương này, bà con đem về phơi khô, tán nhỏ và dùng làm chất keo kết dính tự nhiên giữa các loại bột với que hương.

Ven theo Quốc lộ 3, từ Cao Bằng đi huyệnTrùng Khánh là làng Phia Thắp yên bình với những ngôi nhà sàn đặc trưng của người Nùng.

Làng Phia Thắp (xã Quốc Dân, huyện Quảng Uyên, tỉnh Cao Bằng) nổi tiếng với nghề làm hương truyền thống cả trăm năm, đến nay vẫn được người Nùng An (nhóm địa phương của dân tộc Nùng) duy trì. Nghề làm hương của người Nùng An ở Phia Thắp được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, gần như cả bản, ai cũng biết làm hương.

Được biết, hơn 50 hộ dân người Nùng An ở đây vẫn giữ được nghề làm hương sạch, thủ công lâu đời. Hương Phia Thắp hoàn toàn không dùng hóa chất, tất cả đều làm từ nguyên liệu tự nhiên. Bà con vào rừng hái lá cây Bầu Hắt mọc tự nhiên bên những vách đá, đem về phơi khô, tán nhỏ và dùng làm chất keo kết dính tự nhiên giữa các loại bột với que hương. Đây cũng là sự khác biệt mà không có loại hương nào có. Chân hương được làm từ cây mai (mạy mười) vì vừa thẳng, vừa dẻo lại dễ bắt lửa. Loại cây này mọc sâu trong rừng và chỉ có duy nhất mai ở huyện Trùng Khánh, Cao Bằng đốt cháy mới có tàn cong. 

.Lá cây Bầu Hắt được bà con đi hái về làm nguyên liệu.  

Thay vì sử dụng máy, họ vẫn chẻ mai bằng tay, cắt khúc khoảng 40cm, thành các que nhỏ, vót trơn và được chuốt qua một dụng cụ đơn giản gọi là bàn chuốt để trở nên tròn, mịn. Sau khi chuốt xong sẽ được nhúng nước, lăn qua lớp bột lá Bầu Hắt để có độ dính rồi lăn qua mùn cưa. Lớp mùn cưa lúc này sẽ được kết dính vào thân hương. Que hương tiếp tục được nhúng nước, lăn mùn cưa lặp lại. Bước kế tiếp là lăn chất tạo màu đẻ cây hương trông bắt mắt và sẽ tạo được mùi thơm.

Cuối cùng là đem hương đi phơi, đây cũng là công đoạn chiếm nhiều thời gian nhất, nếu trời nắng to thì phơi một ngày là khô, còn không sẽ cần 3-4 ngày. Khi hương đã khô, người dân sẽ nhúng chân hương vào phẩm màu để có màu đỏ đẹp, bó thành từng bó 20 cây. Người Nùng An tận dụng hết tất cả mọi vị trí trống để phơi hương, hương phơi tại các cách đồng lúa sau khi thu hoặc trên những con đường bước vào làng và cả dưới chân nhà sàn trong các khay bằng đá. 

Chẻ cây ma thành nan nhỏ, vót sạch, phơi khô làm tăm hương. 

Theo những người dân địa phương cho biết, trong quá trình làm, nếu cho quá nhiều chất kết dính thì sẽ không thành hương. Nếu lăn thân hương qua lớp mùn cưa quá nhiều lần thì que hương lại to, không đẹp. Nếu tay lắc không đều thì bột sẽ không bám đều vào thân hương.

"Nhìn có vẻ đơn giản nhưng cổ tay quay dẻo như múa, để đạt đến độ thành thục như vậy cần rất nhiều thời gian và kinh nghiệm. Một ngày một người làm từ sáng sớm đến tối mịt có thể làm ra khoảng 3.000-4.000 que hương. Hơn nữa, nguyên liệu quan trọng nhất là lá cây Bầu Hắt, cây này phải đi vào rừng để tìm, dù có thể trồng được nhưng chăm sóc thế nào đi nữa thì lá cây không bao giờ có mùi hương như lá cây ngoài tự nhiên", bà Nông Thị Mừng (60 tuổi), một người dân làm hương cho biết.

Nguyên liệu làm bột hương là từ vỏ cây nghiến đỏ, mùn cưa, cây mạy khảo…

Mặc dù hương Phia Thắp được làm cầu kì và tỉ mỉ nhưng giá thành hương lại khá thấp, chỉ dao động từ 10.000-20.000 đồng. Hương thường chỉ được bán tại các phiên chợ huyện trong tỉnh Cao Bằng, một số ít được đưa sang tiêu thụ tại các tỉnh Bắc Kạn, Lạng Sơn.

Hương ở Phia Thắp hoàn toàn được làm thủ công và không sử dụng hóa chất.

Hiện nay, nguyên liệu làm hương Phia Thắp ngày càng khan hiếm, khó tìm, dù người dân cố gắng thay đổi nguồn nguyên liệu nhưng chất lượng hương cho ra sẽ không đạt. Bên cạnh đó, hương truyền thống ngày càng phải cạnh tranh với các sản phẩm hương mới, được sản xuất dưới dây chuyền công nghệ hiện đại, mẫu mã đa dạng.

Tuy nhiên, dù đang gặp rất nhiều khó khăn, thế hệ trẻ trong làng vẫn tiếp tục làm nghề hương truyền thống, giữ gìn bản sắc dân tộc. Đây như một phần tưởng nhớ đến tổ tiên đã sinh ra nghề cho làng mình. Với chất lượng tốt, hương thơm từ tự nhiên, đối với người dân Cao Bằng nói riêng thì hương Phia Thắp luôn là thứ không thể thiếu trên bàn thờ của nhiều gia đình.

Làm hương là nghề truyền thống và đem lại thu nhập ổn định cho người Nùng An ở Phia Thắp.

Những năm trở lại đây, làng Phia Thắp bắt đầu đón khách du lịch về nghỉ ngơi, tìm hiểu cuộc sống của làng. Trải nghiệm làm hương là một trong những chương trình hấp dẫn du khách. Đây cũng là cách để tuyên truyền quảng bá sản phẩm, thương hiệu, gắn làng nghề với những địa danh, địa chỉ văn hóa du lịch để tạo ra sản phẩm hấp dẫn, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội cho bà con, và cũng là điểm nhấn khi tới mảnh đất Cao Bằng.

Thu Thủy - Minh Đức

Bình luận

Bình luận

Tin khác

Quảng bá thương hiệu Việt

Tôn vinh thương hiệu toàn cầu