Thanh đồng Lưu Hồng Phương nói gì về thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ?

Bà PTTM: Trước khi được UNESCO công nhận “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại thì các hoạt động tín ngưỡng đã gặp rất nhiều khó khăn, có đúng vậy không thưa bà?

Thanh đồng LHP: Vâng, đúng là như vậy. Tôi bắt đầu khai đàn mở phủ năm 21 tuổi. Khi đó việc khai đàn mở phủ phải giấu diếm. Mọi hoạt động tín ngưỡng cũng không được công khai vì mọi người cho rằng việc này thể hiện sự u mê, mê tín dị đoan và thiếu tính thuyết phục.

Bà PTTM: Thưa bà, sự hiểu sai lệch, không đúng khiến xuất hiện những biến thể, biến tướng của hầu đồng là xuất phát từ sự kém hiểu biết?

Thanh đồng LHP: Thực tế cho thấy ở hiều nơi, nhiều người không hiểu rõ nguồn gốc của di sản hoặc cố tình không hiểu để nhằm mục đích trục lợi cá nhân, ngộ nhận đi hầu đồng là được giàu sang phú quý cho mình. Hầu Mẫu không đúng quy mẫu sẽ tạo ra những hành vi, lời nói sai lệch, lợi dụng để kinh doanh thương mại, thiếu Trí - Đức - Nhân - Nghĩa - Dũng, thiếu tính uy nghiêm. Tôi khẳng định, hầu đồng chỉ là một phần cấu thành của tín ngưỡng này, cái cốt lõi nhất chính là tinh thần thờ Mẫu - Mẹ, truyền thống tôn vinh đấng sinh thành, đó là vai trò của người phụ nữ.

Nói đến tín ngưỡng là nói đến nhân vật được thờ, ở đây là Thánh mẫu Liễu Hạnh. Theo truyền thuyết dân gian, bà Liễu Hạnh có 3 kiếp đời là: Tiên, Phật và Người. Qua sự sáng tạo của các nhà nho, câu chuyện về bà Liễu Hạnh càng ngày càng trở nên thiêng liêng, huyền bí. Bà trở thành vị thánh trong “Tứ bất tử” của Việt Nam.

Bà PTTM: Hiện nay có rất nhiều biến thể, biến tướng của Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, một số nơi linh thiêng như đền Hai Bà Trưng, chùa Một Cột… cũng tổ chức thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu. Điều này có đúng không thưa bà?

Thanh đồng LHP: Về việc thực hiện nghi thức lên đồng tại một số địa điểm như chùa Một Cột, đền Hai Bà Trưng…, tôi rất phản đối. Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ chỉ được thực hiện ở nơi có điện thờ Mẫu. Chùa Một Cột và đền Hai Bà Trưng là những di tích lịch sử, chùa thờ Phật, đền thờ thần thánh nên việc tổ chức nghi lễ lên đồng tại những địa điểm này là sai. Tôi kiến nghị Bộ VH,TT&DL cần cho dừng những hoạt động lên đồng tại những địa điểm nói trên.

Bà PTTM: Hiện nay, nhiều người sẵn sàng bỏ ra một khoản tiền lớn để tổ chức nghi lễ lên đồng tại nhà vì nghĩ rằng đó là cách để trả nợ thánh. Bà nghĩ sao về điều này?

Thanh đồng LHP: Người nào có “căn” xin lập điện thờ Mẫu riêng tại nhà thì có thể thực hành nghi thức lên đồng. Tôi vẫn luôn nhấn mạnh yếu tố, muốn thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu thì điều quan trọng là nó phải được thực hiện trong không gian đúng, đó là nơi có ban thờ Mẫu.

Còn về tổ chức nghi lễ lên đồng tại nhà và tốn rất nhiều tiền để trả nợ thánh thì đó thể thiện sự thiếu hiểu biết, vì theo tôi thánh không bao giờ đòi gì cả, dâng lễ thánh tự cổ chí kim chỉ cần sáu lễ vật dâng cúng gọi là lục cúng, gồm có: hương - hoa - đăng - trà - quả - thực.

Qua buổi gặp gỡ, bà Phan Thị Tuyết Minh và thủ nhang Lưu Hồng Phương đã có những chia sẻ chân thành và bổ ích. Mong rằng, trong tương lai, nét đẹp văn hóa Tín ngưỡng thờ Mẫu luôn luôn được gìn giữ và phát huy đúng như ý nghĩa tâm linh thiêng liêng vốn có. Được biết, Thanh đồng Lưu Hồng Phương cũng là người từng được vinh danh vì sự nghiệp bảo tồn phát triển di sản văn hóa dân tộc. 

 Thanh Huyền 

Thanh Huyền