"Se Sẽ Chứ 2021": Những vần thơ mây trắng được chuyển thể thành 20 ngôn ngữ khác nhau

Tuần thơ Se Sẽ Chứ 2021 diễn ra từ 12 đến 19/4 tại Hà Nội, Hải Phòng, Hội An, Thành phố Hồ Chí Minh. Được khởi xướng từ 2019 và điều hành bởi đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp, dự án Se Sẽ Chứ - thuộc Thư viện Ơ Kìa và Ơ Kìa Hà Nội nhằm lưu giữ, lan tỏa tinh thần của hai nhà thơ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh.

Trải qua 3 mùa tổ chức, năm nay Se Sẽ Chứ đã trao quyền tổ chức vào tay công chúng yêu thi ca. Không chỉ riêng Hà Nội, Se Sẽ Chứ 2021 đã có mặt tại Hải Phòng, Sài Gòn, Hội An với những hình thức đa dạng như: một đêm thơ ấm cúng, một buổi trò chuyện, triển lãm, chiếu phim, trưng bày mỹ thuật, diễn kịch... lấy cảm hứng từ chuyện đời, chuyện nghề và các tác phẩm của hai nhà thơ Mây Trắng. Mỗi điểm thơ đều là một cá tính riêng biệt với cách thể hiện tình yêu cho thi ca độc đáo.

Lần đầu tiên, tác phẩm Mây Trắng Của Đời Tôi của nhà thơ Lưu Quang Vũ được chuyển thể thành 20 ngôn ngữ và góp giọng bởi những người yêu thi ca từ các dân tộc và các quốc gia khác nhau.

Chuyện về những lần đầu tiên

Là điểm thơ cuối cùng tổ chức ở Hà Nội, Se Sẽ Chứ 2021 tại L’Espace tựa như một tập phim ngắn, nơi công chúng được chìm đắm vào dòng hồi ức trong thời đại của Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ.

Tuyệt đối tối giản. Không người dẫn, không lời bình, không dàn dựng thường gặp, Se Sẽ Chứ đặt khách thơ và dòng chảy êm đềm và kỳ lạ. Chảy trôi trên nền nhạc du dương và không gian gây cảm giác “bước sang một thực tại khác”. Khán giả được đi qua dòng cảm xúc từ thăng hoa tới lắng đọng một cách mượt mà tự nhiên.

Giống như Lưu Quang Vũ từng viết trong Mây Trắng Của Đời Tôi “Vượt khỏi mình tôi nhập với trăm phương”, đây là lần đầu tiên tác phẩm này được chuyển thể thành 20 ngôn ngữ gồm Pháp, Mông Cổ, Séc, Đức, Rwanda, Ba Tư, Tây Ban Nha, Hàn Quốc, Nhật và tiếng dân tộc H’mong, Thái, Chăm...

Dưới sự góp giọng từ những người bạn ngoại quốc cùng đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp, Mây Trắng Đời Tôi phiên bản “nhập với trăm phương” trở thành một trong các khoảnh khắc đẹp nhất tại Se Sẽ Chứ 2021. Từ bản dịch Việt - Anh ban đầu của dịch giả Trịnh Lữ, những khách thơ đã hết mình với công việc, tập đọc, tập hát chữ, thậm chí đã đi tìm hiểu thêm về cuộc đời, về thơ của Lưu Quang Vũ trước khi dịch thơ sang tiếng mẹ đẻ của mình.

Và để rồi cuối cùng, chính họ cũng đã hết sức xúc động với những gì mà thơ có thể mang lại. Vượt khỏi giới hạn về thời gian, không gian, ngôn ngữ, tinh thần thơ Lưu Quang Vũ vẫn là đóa hoa nảy nở trong lòng chúng ta giá trị tốt đẹp về sự tử tế và tình yêu vô điều kiện.

Chị Leila Bello, Hiệu trưởng một trường Quốc tế tại Việt Nam người đọc bài thơ bằng tiếng Amharic chia sẻ: “Những khoảnh khắc hôm nay thực sự rất tuyệt vời và xúc động. Chính tôi cũng đã học được rất nhiều và rất cảm động với câu chuyện mà hai cố nhà thơ đã vượt qua những khó khăn trong đời họ. Tôi đã khóc khi đọc đoạn thơ mà Vũ viết cho Quỳnh bằng tiếng mẹ đẻ của tôi. Tôi cảm thấy mình đang được tham gia vào một phần của bước chuyển lịch sử của thơ, kịch, và nhạc tại Việt Nam".

Chị Leila cũng chia sẻ thêm rằng chị rất bất ngờ và thấy may mắn khi toàn bộ phim tài liệu, thơ, và phần trò chuyện đều được chuẩn bị phụ đề tiếng Anh rất cẩn thận, điều này khiến cho các khán giả nước ngoài cũng có thể hiểu và cảm nhận được đời sống thơ ca giàu đẹp của Việt Nam.

Ngài Đại sứ Séc tại Việt Nam - Vitezslav Grepl cùng với phu nhân của mình - bà Renata Greplova cũng đã tham gia vào phần đọc thơ đặc biệt của Se Sẽ Chứ. Đứng trước micro và bản dịch đoạn thơ Mây Trắng Đời Tôi bằng tiếng mẹ đẻ của mình, ngài đại sứ đã bật khóc.

Trong lá thư gửi cho Ban tổ chức ngay sau chương trình, phu nhân ngài đại sứ cũng chia sẻ: “Chúng tôi đã có được minh chứng về sức mạnh của thơ ca. Dù cho đã là 33 năm kể từ tai nạn đã cướp đi sinh mạng của hai cố nhà thơ, nhưng đọc những bài thơ của họ khiến tôi cảm thấy mình có thể mở lòng, và chân trọng vẻ đẹp của nó. Chúng tôi rất biết ơn khi được mời tham gia sự kiện này, dù cho đó là một lần phải đối mặt với nỗi đau của chính mình".

Bà Renata cũng chia sẻ thêm, sự kiện lần này gợi nhớ đến những mất mát và sự chia cách với người thân mà bà và chồng mình trải qua trong năm 2020 vì COVID. Có lẽ mà vì thế nên chồng bà, ngài Đại sứ Séc đã không cầm được những giọt nước mắt của mình khi ở trên sân khấu.

Lù Văn Phái, một sinh viên người dân tộc Thái đang học tập tại Hà Nội, nhận lời tham gia với Se Sẽ Chứ cũng đã chia sẻ với chúng tôi sau chương trình: “Khi đọc những vần thơ bằng chính tiếng Thái làm em cảm thấy dễ hiểu và đồng cảm hơn với nhà thơ. Đặc biệt có thể mang những lời thơ, những tâm tư của nhà thơ đến với cộng đồng người Thái nói riêng và cả cộng đồng nói chung. Em mong rằng sẽ có nhiều bài thơ của tác giả được dịch sang tiếng Thái để có thể toả nhiều hơn đến với độc giả và mong rằng những lời thơ của nhà thơ sẽ còn mãi với thời gian”.

Những chuyện chưa từng kể Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ

Cũng tại L’Espace, lần đầu tiên, những chuyện chưa từng kể về hai cố nhà thơ mây trắng được chia sẻ bởi người thân, bạn bè, đồng nghiệp cùng người mến mộ Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ.

Nhà giáo Nguyễn Quang Hòa - người bạn tri kỷ của Lưu Quang Vũ đã đọc bài thơ Tím Chân Chim do người Mây Trắng viết cho ông nhân ngày sinh nhật 30 tuổi. Tác phẩm chưa từng được in trên bất kỳ một tài liệu nào.

NSND Lê Khanh là một trong những nghệ sĩ có may mắn lớn lên cùng các tác phẩm của Lưu Quang Vũ. Nữ diễn viên hồi tưởng lại ngày tháng đầu tiên của nhà hát Tuổi Trẻ và thời vàng son của sân khấu kịch - khi người ta không ngớt tán thưởng, hoà mình vào trào lưu xem kịch Lưu Quang Vũ.

NSND Lê Khanh chia sẻ: “Phần lớn mọi người đã quay đi, còn riêng chú thì ngoái lại. Dường như chú là người được chọn, chú được chọn để selfie những khoảnh khắc của đời sống. Và sau những bức ảnh hiện thực bi hài ấy, ai sẽ là người vẫn yêu, vẫn tin, vẫn hy vọng? Người đó chính là Lưu Quang Vũ”.

Không chỉ kịch nói, thơ ca Lưu Quang Vũ cùng chất chứa những trăn trở và tình yêu dành cho cuộc sống này. Đúng như đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp nói: “Mình có thể yêu, có thể khóc, có thể hạnh phúc, có thể tìm thấy mọi câu trả lời của tuổi trưởng thành trong thơ Lưu Quang Vũ”.

Cũng trong hội trường L’Espace, các bài thơ mây trắng được cất lên bởi nhiều thế hệ. Nếu như lớp trẻ Việt Anh, Phương Thảo mang tới sự mới lạ và trong trẻo thì NSƯT Đỗ Kỷ - NSND Lan Hương lại đưa khán giả đến tận cùng cảm xúc. Một lần nữa, cặp vợ chồng đặc biệt này hoá thân thành Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ để kể câu chuyện tình vừa day dứt, vừa mãnh liệt và bao dung.

Đặc biệt, khán giả còn được dẫn dắt chìm vào không gian âm nhạc lãng mạn bởi diva Mỹ Linh qua bài hát Thuyền và Biển, lấy cảm hứng từ sáng tác của nhà thơ Xuân Quỳnh.

Những gương mặt rất trẻ tiếp nối

Một điểm mới của Se Sẽ Chứ 2021 so với 4 mùa tổ chức trước là sự góp mặt của những gương mặt rất trẻ, đại diện cho một thế hệ của sự tiếp nối, sự sáng tạo, và sự lan toả những giá trị đẹp đẽ của di sản thơ ca. Việt Anh, thành viên của nhóm Vlog 1977, đã hóa thân vào Lưu Quang Vũ trong bài thơ Có những lúc, và đã hoàn toàn thuyết phục được khán giả tin vào nỗi niềm đau đáu của Lưu Quang Vũ với giọng đọc hoài niệm của mình.

Phương Thảo, người điều phối dự án Se Sẽ Chứ lại khắc họa một con người đầy hy vọng tươi sáng trong thơ Lưu Quang Vũ với bài thơ Phố ta bằng giọng đọc trong trẻo của mình. Cùng với thơ, bài hát Tiếng Việt, phổ nhạc từ thơ Lưu Quang Vũ cũng vang lên trong hội trường Se Sẽ Chứ L’Espace qua giọng ca trẻ Tuyết Anh. Khoảnh khắc ấy là chất xúc tác dịu dàng để tình yêu thơ văn, tình yêu tiếng Việt nảy nở trong lòng công chúng.

Ngân An