Quảng Ninh: Khai thác than, bức tử sông Diễn Vọng, Vịnh Hạ Long

Dòng sông Diễn Vọng có ý nghĩa đặc biệt đối với vịnh Hạ Long - nơi được UNESCO hai lần công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới.

Thế nhưng, hiện dòng sông này đang có nguy cơ bị “bức tử” bởi quá trình khai thác than của các doanh nghiệp. Đáng lưu ý, với việc đổ trộm đất đá thanh thải tràn lan, khi có mưa lũ đất đá sẽ trôi qua dòng sông này tràn ra “bức tử” cả vịnh Hạ Long...

Kỳ 1: Sông cạn dần, ngổn ngang bãi thải

Dọc tuyến sông Diễn Vọng dài gần 5km, dòng sông dần bị thu hẹp, các bãi bồi lô nhô giữa dòng, nhiều đoạn có thể lội bộ qua vào mùa khô. Cảng Cái Món tấp nập tàu, thuyền nhiều năm trước nay vắng lặng như tờ với các bãi thải xít ngổn ngang.

Sông cạn và hẹp dần

Những ngày đầu tháng 7, PV Báo Giao thông đi dọc sông Diễn Vọng từ đầu sông (nơi 3 con suối chính của TP Cẩm Phả và TP Hạ Long gồm Cao Vân, Khe Giữa và suối Ngã 2 đổ vào) tới điểm cuối (giao giữa sông Diễn Vọng với sông Bang).

Dọc tuyến sông Diễn Vọng dài gần 5km, dễ dàng nhận thấy dòng sông dần bị thu hẹp, các bãi bồi lô nhô giữa dòng, nhiều đoạn có thể lội bộ qua vào mùa khô.

Sự biến dạng của dòng sông hiện rõ nhất từ đập Đá Bạc trở lên thượng nguồn. Con đập này được xây dựng kiên cố cao gần chục mét phục vụ cho Nhà máy nước Diễn Vọng cung cấp cho một số khu vực của TP Hạ Long và TP Cẩm Phả, nay đã bị đất, đá san phẳng có thể lội bộ ra giữa dòng.

Cứ thế ngược dòng lên trên, sông Đá Bạc thu hẹp dần. Nhiều đoạn, dòng Diễn Vọng không khác gì con suối nhỏ ngổn ngang đất, đá, xít thải ngắc ngoải chảy.

Anh Trịnh Minh T., nhà ở thôn Khe Sím, xã Dương Huy, TP Cẩm Phả cho biết: “Lúc nhỏ, tôi thường theo mẹ ra sông te tôm, tép, ngày nào cũng bắt được vài cân. Nhưng giờ ra sông chỉ toàn bùn, đất, rác thải.

Dòng sông đục ngàu, tắc nghẽn, mùa khô có thể lội bộ qua sông, nhưng vào mùa mưa lũ thì lại rất hung dữ cuốn đầy đất đá đổ ra hướng biển”.

Tuy chỉ dài chừng 4 - 5km, nhưng sông có độ sâu lớn, nên từ trước đến nay, sông Diễn Vọng vẫn được coi là đầu mối giao thông quan trọng trong việc vận chuyển than từ khu vực xã Dương Huy, Hòa Bình, Vũ Oai ra sông Bang rồi xuôi ra vịnh Hạ Long.

Ở 2 bên sông và các thượng nguồn một số con suối đổ ra Diễn Vọng lại là nơi tập trung nhiều mỏ than có trữ lượng khá lớn, phẩm cấp cao. Hiện các mỏ than ven sông đã được giao cho một số đơn vị thuộc TKV và Tổng công ty Đông Bắc (Bộ Quốc phòng) quản lý, khai thác.

Sông Diễn Vọng bị uy hiếp

Qua nhiều lần xâm nhập địa bàn, PV Báo Giao thông ghi nhận tình trạng khai thác than của một số đơn vị thành viên thuộc Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) và Tổng công ty Đông Bắc (Bộ Quốc phòng) đã và đang uy hiếp sự an nguy của sông Diễn Vọng.

Bởi tiếp giáp với dòng sông Diễn Vọng là khai trường của Công ty 35 thuộc Tổng Công ty Đông Bắc. Đơn vị này hiện nay đang khai khai thác hầm lò với sản lượng không nhiều.

Tuy nhiên, thời gian trước, trong ranh giới mỏ của Công ty 35 lại có hoạt động khai thác than lộ vỉa. Hậu quả là nhiều quả đồi cạnh sông Diễn Vọng bị san, gạt nham nhở.

Theo một cán bộ của xã Dương Huy (TP Cẩm Phả) thì việc khai thác than lộ vỉa trong khai trường của Công ty 35 được tiến hành cách đây vài năm. Hiện khu vực khai thác lộ vỉa bị cày, xới khắp nơi đến nay chưa được hoàn nguyên triệt để, nên việc đất, đá trôi ra sông Diễn Vọng là điều không thể tránh khỏi.

Còn dọc theo tuyến suối Ngã 2 lên suối Lép Mỹ là hàng loạt khai trường của Công ty Than Quang Hanh - TKV, Công ty Than Dương Huy - TKV, Công ty 86, Công ty Khe Sim, Công ty 35 thuộc Tổng công ty Đông Bắc. Các khai trường này thường xuyên bồi, lấp đất đá xuống sông Diễn Vọng vào mùa mưa, lũ hàng năm.

Nghiêm trọng nhất là bãi thải khổng lồ của Công ty Than Quang Hanh - TKV nằm ngay ven các con suối. Hiện nay, ngày ngày vẫn có hàng đoàn xe vận tải nối đuôi nhau chở đất, đá tiếp tục đổ thải.

Đáng chú ý là khu vực đổ thải tiếp giáp giữa khai trường Công ty Than Quang Hanh - TKV và Công ty 35 ở khu vực Đông Bắc Ngã 2.

Khu vực này trước kia vốn là cánh đồng canh tác hoa màu của một số hộ dân thôn Khe Sím, xã Dương Huy. Nhưng hiện nay, cánh đồng đã không còn mà thay vào đó là một vùng bãi thải khổng lồ cao chót vót nằm chèn ra dòng suối Lép Mỹ.

Cũng phải nói thêm rằng, thượng nguồn của dòng Lép Mỹ là khai trường của nhiều doanh nghiệp thuộc TKV và Tổng công ty Đông Bắc.

Hiện nay, bãi thải của Công ty Than Quang Hanh nằm lấn ra dòng chảy như vậy nên khi có mưa, lũ lớn đổ về thì chắc chắn sẽ gây nguy cơ ngập lụt cho khai trường, kho bãi của nhiều doanh nghiệp phía trên.

Không những thế, do việc xây dựng hệ thống bờ kè, cắt tầng đổ thải không hợp lý ở khu vực này nếu gặp mưa lớn thì chắc chắn nhiều m3 đất đá sẽ trôi xuống khu vực hạ lưu và đổ ra sông Diễn Vọng.

Để tiếp cận các bãi thải dọc sông Diễn Vọng, PV Báo Giao thông phải trải qua rất nhiều “trạm kiểm soát” được tự ý thành lập của một số doanh nghiệp đang khai thác than.

Trên tuyến đường dân sinh từ thôn Khe Sím vào trung tâm xã Dương Huy, cứ một lát, thi thoảng lại có xe máy chạy đuổi theo chụp biển số xe của PV rồi gọi điện cho ai đó.

Và nếu PV dừng xe lại, đứng xuống vệ đường nhòm ngó vào mấy bãi thải trên triền đồi là có người xăm trổ đầy mình ra hất hàm: “Chúng mày dừng xe ở đây làm gì?”.

Một người dẫn đường cho biết: “Bọn này là “chim lợn” của mấy “ông trùm” khai thác than lộ thiên. Họ có nhiệm vụ cảnh giới tất cả người, phương tiện lạ ra, vào khu vực.

Nếu họ phát hiện ai chụp ảnh, quay phim xe vận tải, khai trường, bãi thải thì chắc chắn không thể an toàn trở về được đâu”.

Theo Báo Giao thông