Phó Thủ tướng yêu cầu hoàn thiện thể chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp môi trường

Sáng ngày 2/7, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp với một số bộ, ngành về dự thảo Chương trình phát triển ngành Công nghiệp môi trường đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (dự thảo Chương trình).

Theo dự thảo Chương trình, mục tiêu tổng quát là xây dựng và phát triển công nghiệp môi trường (CNMT) trở thành ngành kinh tế độc lập, có đóng góp quan trọng trong cơ cấu kinh tế quốc dân. Ngành phải đáp ứng tốt nhu cầu trong nước về bảo vệ môi trường, đồng thời có khả năng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu về công nghệ, thiết bị, sản phẩm môi trường.

Một số mục tiêu cụ thể của Chương trình là đến năm 2030, công nghệ, thiết bị, sản phẩm ngành CNMT phải đáp ứng từ 60–80% nhu cầu trong nước trong các lĩnh vực xử lý nước thải, khí thải, chất thải rắn, chất thải nguy hại và đo lường môi trường. Tỉ lệ này tăng lên 80–90% vào năm 2035. Ngoài ra, ngành cần từng bước hình thành thị trường hàng hóa môi trường trong nước, phát triển năng lực xuất khẩu thiết bị, sản phẩm có lợi thế cạnh tranh.

Một trong những định hướng lớn là lấy doanh nghiệp tư nhân làm trung tâm, hỗ trợ thông qua các cơ chế ưu đãi về tín dụng xanh, chính sách thuế, ưu đãi đầu tư, thúc đẩy hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong  công nghiệp môi trường. Cùng với đó là các giải pháp đồng bộ về thể chế, tiêu chuẩn – quy chuẩn kỹ thuật, phát triển thị trường và hạ tầng dữ liệu...

Góp ý cho dự thảo, các đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết phải xác định đúng và trúng các nhiệm vụ ưu tiên, đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển ngành CNMT; tạo "sân chơi cho doanh nghiệp", có chính sách ưu đãi thuế, đất đai, giá thuê nhằm tạo động lực thực sự cho doanh nghiệp; hỗ trợ chuyển giao công nghệ, đầu tư sản xuất trong nước và nội địa hóa thiết bị; chỉ rõ bộ, ngành chủ trì, thời gian thực hiện, kết quả đầu ra bảo đảm khả thi, có trọng tâm, trọng điểm.

Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng cần bổ sung các cơ chế, quy định nhằm huy động tổng hợp các nguồn lực: chi sự nghiệp, đầu tư công, xã hội hóa, ODA, FDI.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho rằng, cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong việc xây dựng khu công nghiệp chuyên về tái chế, công nghệ nước hoặc xử lý rác thải; bổ sung nhóm nhiệm vụ phát triển công nghiệp xử lý chất thải xây dựng, nông nghiệp và tái chế pin mặt trời…

Phát biểu kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà thẳng thắn nêu rõ, dự thảo Chương trình mới chỉ dừng ở mức định hướng hành động, nội dung còn chung chung, thiếu định lượng, chưa xác định rõ cơ quan chủ trì, đơn vị thực hiện, chưa có kế hoạch triển khai cụ thể hay mục tiêu đo lường hiệu quả. Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Công Thương rà soát lại cách tiếp cận, xác lập mục tiêu cụ thể và lộ trình triển khai rõ ràng cho từng giai đoạn phát triển ngành công nghiệp môi trường.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, trước mắt, đến năm 2025, cần xác định rõ ngành công nghiệp môi trường, bao gồm cả lĩnh vực dịch vụ, phải trở thành ngành kinh tế quan trọng, đóng vai trò chiến lược trong bảo đảm độc lập, tự chủ và xử lý các thách thức môi trường của đất nước, tiến tới xuất khẩu công nghệ, sản phẩm và dịch vụ môi trường.

Nhấn mạnh mỗi lĩnh vực trong công nghiệp môi trường cần xác định mục tiêu cụ thể, Phó Thủ tướng lấy ví dụ, việc xử lý chất thải phải đặt chỉ tiêu xử lý triệt để chất thải rắn sinh hoạt, chất thải nguy hại, nước thải đô thị và công nghiệp. Kinh tế tuần hoàn cần làm rõ tỷ lệ tái chế, tái sử dụng trong các ngành công nghiệp, xây dựng, khai khoáng. Năng lượng sạch phải xác định tỷ lệ ứng dụng trong sản xuất, giao thông, xây dựng. Giám sát môi trường cần xác lập số lượng trạm quan trắc, mức độ tự động hóa và phạm vi bao phủ. Xây dựng hệ sinh thái dịch vụ môi trường với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế...

“Các mục tiêu phải gắn với năng lực công nghệ trong nước, từ mức nhập khẩu từng phần đến làm chủ hoàn toàn, giảm dần phụ thuộc vào thiết bị ngoại nhập,” Phó Thủ tướng nêu rõ.

Do đó, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Công Thương rà soát thể chế, chính sách đã ban hành, đề xuất bổ sung những quy định còn thiếu, đặc biệt là trong lĩnh vực thuế và tài chính, cần xem xét điều chỉnh các loại thuế nhập khẩu, thuế thu nhập doanh nghiệp cho phù hợp; có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp chuyển giao công nghệ khi đầu tư, có chính sách ưu đãi khi đáp ứng tiêu chuẩn; hỗ trợ nghiên cứu-triển khai (R&D), chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực...

Theo Phó Thủ tướng, chương trình cũng cần giao nhiệm vụ cụ thể, phân vai rõ ràng trong hoạt động nghiên cứu, sản xuất, đầu tư, ban hành tiêu chuẩn - quy chuẩn; xác định rõ danh mục sản phẩm công nghệ ưu tiên phát triển trong giai đoạn 2025 - 2030, gồm: Công nghệ điện rác; xử lý nước thải đô thị/công nghiệp; vật liệu xây dựng tái chế; tái chế chất thải của các nguồn năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió); hệ thống quan trắc môi trường; nhựa sinh học và vật liệu xanh….

Nhấn mạnh ngành công nghiệp môi trường cần sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân, Phó Thủ tướng lưu ý, những lĩnh vực có chi phí cao, rủi ro lớn hoặc chưa có doanh nghiệp tư nhân đủ năng lực, khu vực công phải đi trước mở đường như: Xử lý chất thải nguy hại, phát triển vật liệu thân thiện môi trường, quan trắc môi trường quy mô lớn, công nghệ tái chế rác thải điện gió, điện mặt trời...

Các doanh nghiệp nhà nước trong các lĩnh vực năng lượng, xây dựng, công nghiệp cần được giao nhiệm vụ thực hiện các dự án mẫu về công nghiệp môi trường, làm cơ sở nhân rộng ra toàn quốc; đồng thời, thúc đẩy hợp tác công tư trong nghiên cứu và sản xuất các sản phẩm mới.

"Nhà nước sẽ hỗ trợ vốn, cơ sở hạ tầng và đào tạo nhân lực, doanh nghiệp triển khai thực tế, vận hành, thương mại hóa sản phẩm," Phó Thủ tướng nói.

Minh Anh