NNƯT Thanh Minh : Người gìn giữ, phát huy giá trị của dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thanh Minh sinh năm 1944, lớn lên ở xã Hương Giang, huyện Hương Khê - một vùng đất có sông Ngàn Sâu thơ mộng, hiền hoà, có những làn điệu dân ca mặn mòi ân tình xứ Nghệ. Dường như bến nước, con đò của quê hương và những lời ru ầu ơ của bà, của mẹ đã neo vào trái tim ông niềm đam mê hát dân ca Nghệ Tĩnh, để rồi sau đó dân ca trở thành hành trang theo người nghệ nhân này suốt một đời.

Dân ca ví, giặm nối dài theo năm tháng

Nói về loại hình nghệ thuật này, nghệ nhân ưu tú Thanh Minh lại bồi hồi xúc động nhớ về người mẹ một thời tần tảo sớm hôm chèo đò ngang nuôi con khôn lớn. Sông Ngàn Sâu nặng tình câu ví, giặm, dù đã qua cái thưở thiếu thời, nhưng nghệ nhân ưu tú Thanh Minh vẫn nhớ in lời mẹ hát năm xưa, giờ vẫn còn lay động như một ký ức xa xăm không thể phai mờ.

Những năm tháng cả dân tộc sục sôi đánh Mỹ, tiếng hát, giọng ngâm thơ của Thanh Minh đã góp phần cổ vũ động viên tinh thần chiến đấu và chiến thắng kẻ thù xâm lược của quân dân ta. Hàng chục năm trôi qua, nhưng dư âm về bài thơ "Mừng chiến thắng trời quê" và bài vè "Thần sấm ngã" vẫn được nhiều người nhắc nhớ, ghi sâu, gắn với tên tuổi nghệ nhân Thanh Minh như chưa bao giờ phai nhạt.

gghĩ về cuộc đời bén duyên với sự nghiệp Ví, giặm của mình, nghệ nhân ưu tú Thanh Minh nhớ lại, sau những tháng ngày gắn bó gắn bó với phong trào văn nghệ quần chúng, năm 1964, ông Minh chính thức gia nhập vào Đội Thông tin Văn hoá tỉnh đội Hà Tĩnh. Từ năm 1970 cho đến lúc về hưu năm 1990, ông từng tham gia công tác tại Đội Thông tin Văn hoá Đoàn 22B, Đoàn Văn công Quân khu IV, Công ty đường bộ 474.v.v...Nhiều năm công tác trên lĩnh vực văn hoá nghệ thuật đã nuôi dưỡng, bồi đắp tâm hồn, nhân cách, và đặc biệt là thắp sáng lên trong ông niềm đam mê cháy bỏng với dân ca Ví, giặm Nghệ Tĩnh.

Hà Tĩnh, vùng đất nên thơ chan chứa nghĩa tình. Câu hò, điệu ví đã bồi đắp cho tâm hồn Thanh Minh nguồn phù sa màu mỡ của âm nhạc dân gian, mang đậm bản sắc địa phương về ca từ, giọng điệu. Bên cạnh việc dày công sưu tầm, truyền dạy nhiều làn điệu dân ca ví, giặm cổ thì chính sức hút của dân ca và nguồn cảm xúc dồi dào đã giúp ông cho ra đời những đứa con tinh thần có giá trị về cả về nội dung lẫn nghệ thuật.

Những hoạt cảnh, tổ khúc dân ca Nghệ Tĩnh lời mới do ông sáng tác như: Khúc hát cội nguồn; Hai người mẹ; Duyên phường vải; Khúc hát Tân Giang; Khúc hát nghĩa tình.v.v..luôn chan chứa tình yêu quê hương xứ sở, ca ngợi tình cảm thuỷ chung, tinh thần hăng say lao động của người dân trên quê hương sông La, Ngàn Hống.

Hàng chục năm gắn bó với dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh bằng sự nỗ lực, phấn đấu không ngừng nghệ nhân Nguyễn Thanh Minh đã trở nên gần gũi, thân quen với khán, thính giả qua nhiều chương trình ngâm thơ, hát dân ca trên sóng phát thanh, truyền hình Hà Tĩnh và tại nhiều hội thi, hội diễn nghệ thuật quần chúng để lại dấu ấn tốt đẹp với mọi người. 

Năm 2012, ông được Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch công nhận là nghệ nhân dân gian. Đến tháng 11 năm 2015 ông vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú vì đã có những cống hiến xuất sắc trong gìn giữ và phát huy di sản văn hoá của dân tộc, góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Ngoài ra ông còn được nhiều cấp, ngành trao tặng bằng khen, giấy khen cùng nhiều phần thưởng cao quý trong các kỳ liên hoan dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh, Liên hoan đàn và hát dân ca Việt Nam.

Truyền bá, lưu giữ dân ca ví, dặm

Những năm gần đây, ngôi nhà nhỏ của nghệ nhân ưu tú Thanh Minh trở thành nơi để các thành viên trong câu lạc bộ dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh phường Tân Giang đến sinh hoạt, giao lưu và hát xướng. Những buổi sinh hoạt câu lạc bộ như thế này thật ý nghĩa, bởi tất cả cùng hoà vào làm một rồi cất vang những tổ khúc dân ca say đắm lòng người.                                 

Với chất giọng truyền cảm và những kinh nghiệm của mình, nghệ nhân ưu tú Thanh Minh đã góp phần giúp cho các thành viên câu lạc bộ tiếp tục gìn giữ, phát huy giá trị di sản văn hoá dân ca, hát đúng và hay hơn mỗi ngày.

Bà Lê Thị Linh Nhâm - Phường Tân Giang - TP Hà Tĩnh chia sẻ: "Về phong trào hát dân ca ở phường Tân Giang, ở TP Hà Tĩnh, gần đây nghệ nhân ưu tú Thanh Minh còn dành thời gian đến nhiều trường học để dạy hát dân ca cho học sinh. Ông luôn quan niệm dạy hát dân ca trong trường học là việc làm hết sức cần thiết, bởi hiện nay có nhiều dòng nhạc, nhiều sự lựa chọn cho thế hệ trẻ. Trong khi đó dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh lại là cội nguồn, là hồn cốt quê hương, là niềm tự hào của nhân dân qua nhiều thế hệ".

Là tiền đề, hậu thuẩn để người chồng có một tâm huyết với nghề, bà Đậu Thị Chinh (vợ của nghệ nhân ưu tú Thanh Minh-pv) chia sẻ, bà luôn gần gũi động viên ông sáng tác và giúp đỡ các cơ quan, ban ngành, các câu lạc bộ dân ca dàn dựng, tập luyện trước mỗi hội thi, hội diễn. Nhờ đó mà tình cảm vợ chồng, niềm yêu mến dân ca của 2 người ngày càng được nhân lên gấp bội.

Ông Trương Xuân Long - Bí thư Đảng uỷ phường Tân Giang - TP Hà Tĩnh cho biết: "Nghệ nhân ưu tú Thanh Minh đã có nhiều cống hiến văn nghệ tại phường, ông cũng tập hợp được nhiều các bậc cao niên yêu thích thơ ca. tham gia câu lạc bộ thơ ca người cao của phường, góp thành công trong cuộc thi sống vui sống khỏe".

Hiện nay ông tuổi cao, sức khoẻ ngày một giảm sút nhưng với tình cảm, trách nhiệm đối với quê hương, nghệ nhân ưu tú Thanh Minh vẫn hăng hái tham gia nhiều hoạt động. Ông hiện là phó Chủ tịch Uỷ ban Mặt trận tổ quốc kiêm Chủ tịch Hội người Cao tuổi phường Tân Giang - TP Hà Tĩnh. Trong thực hiện nhiệm vụ của mình ông luôn gương mẫu, tích cực tuyên truyền vận động xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân và khơi dậy các phong trào thi đua yêu nước.

Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Tùng Lĩnh - Trưởng phòng Quản lý di sản văn hoá- Sở Văn hoá Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh nói. “Nghệ nhân ưu tú Thanh Minh có vai trò rất lớn trong việc gìn giữ dân ca ví, giặm. Nhiều tiếng hát của nghệ nhân đi vào lòng người, quần chúng".

Trong lối hát dân ca, ông cho rằng sự biến đổi và sức sống của dân ca trong đời sống âm nhạc đương đại là điều tất yếu, bởi xã hội luôn phát triển không ngừng. Vì vậy dân ca cũng phải bắt nhịp phản ánh hiện thực cuộc sống sôi động hôm nay trên chất liệu dân ca gốc của cha ông ngày xưa truyền lại. Với nghệ nhân ưu tú Thanh Minh, việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh đã thực sự ăn sâu vào tâm thức của ông, đồng thời cũng là hành trang không thể thiếu trong đời sống văn hoá tinh thần của người xứ Nghệ.

Doãn Đạt