Nghệ nhân Mai Hạnh: Hơn 50 năm ‘thổi hồn’ lên những đóa hoa lụa

Nằm tại địa chỉ số 5 phố Chả Cá, quận Hoàn Kiếm (Hà Nội), cửa hàng hoa lụa của Nghệ nhân nhân dân Nguyễn Mai Hạnh (72 tuổi) chỉ vỏn vẹn khoảng 10m2. Tuy nhiên, tại tầng một của căn nhà nhỏ này lại chính là nơi nghệ nhân Mai Hạnh và các thành viên trong gia đình tạo ra nhiều tác phẩm hoa lụa thủ công tuyệt đẹp.

Nhà nước tặng danh hiệu nghệ nhân từ lúc 31 tuổi

Nghệ nhân Mai Hạnh vốn sinh ra và lớn lên trong gia đình có truyền thống nghệ thuật, bà Hạnh là con gái út xinh đẹp trong gia đình có 9 người con của nữ nghệ nhân Đông Dương Đoàn Thị Thái, và bà cũng là thành viên duy nhất trong gia đình kế nghiệp làm hoa của mẹ.

Nghệ nhân Mai Hạnh cho biết: "Vào những thập niên 60 của thế kỉ trước, cũng là thời kì đất nước đang chiến tranh mưa bom, bão đạn. Thời điểm đó, khi tôi đi sơ tán cùng gia đình ở bên Trâu Qùy thì ở đó có các hầm chông có mấu tre lộ thiên, do không để ý nên tôi vấp chảy máu. Sau đó bị nhiễm trùng và phải nghỉ không đi học mất một năm.

Thời gian sau đó mẹ tôi được Thủ tướng Chính phủ thời đó là ông Phạm Văn Đồng mở một trường dạy ở Hưng Yên dành cho những nghệ nhân giỏi có tên tuổi, về ẩm thực, nghệ thuật hoa lụa và tỉa hoa đu đủ... Song, mẹ tôi vốn là nghệ nhân Đông Dương và khi đó tôi được đưa đi sơ tán ở Hưng Yên để tiện trông nom. Gần năm sau đó, vết thương ở chân tôi đã đỡ và bắt đầu đi cùng với mẹ dạy cách làm hoa lụa ở các lớp và bắt đầu học mót nghề từ đó..."

Bà Mai Hạnh tâm sự, cũng chính từ lúc đó mà đam mê cắt tỉa những loài hoa bắt đầu rực cháy. Từ những bông hoa đồng nội dọc đường bà ngắt về, bà bắt chước cắt tỉa theo và dần dần thạo tay và có thể tự tạo ra những bông hoa lụa đầu tiên. "Cắt tỉa hoa hoàn toàn bằng kéo, dần dần quen tay và tạo ra những tác phẩm bằng hoa lụa rất chân thật", nghệ nhân Mai Hạnh chia sẻ.

Cũng theo bà Hạnh, cửa hàng hoa ở hiện tại của bà là nơi lưu giữ hồn cốt và biết bao loài hoa và phát triển như một loại hình đặc sắc của dân tộc. Chính sự tài năng, cẩn thận, tỉ mỉ của nghệ nhân Mai Hạnh nên người dân yêu quý gọi bà là "Nữ hoàng hoa lụa đất Hà thành" hay "Bông hoa lụa Hà thành".

Tại thời điểm đó, nghệ nhân Mai hạnh cho biết bà nổi nhất là những tác phẩm hoa phong lan, với đầy đủ kiểu dáng khác nhau. Thời gian sau đó được sự khích lệ của mẹ nên bà Hạnh cũng đi thi và giành được nhiều huy chương Vàng, bàn tay Vàng... cùng một số giấy chứng nhận và bằng khen danh giá khác...

Không những vậy, nghệ nhân Mai Hạnh còn nổi tiếng với những bông hoa cúc vàng mềm mại, những bông hồng đỏ rực và những bông sen hồng nhạt... tất cả đều toát lên một vẻ đẹp nhẹ nhàng, thanh thoát mang vẻ đẹp vô cùng chân thật, đậm nét văn hóa của người Việt.

Vẻ đẹp, tài năng làm hoa thiên bẩm của nghệ nhân Mai Hạnh đã được nhiều người dân Hà Thành ghi nhận. Bởi vậy, mà bà đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch mời đi các nước lớn để biểu diễn và giảng dạy như Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Singapore, Trung Quốc, Pháp...

Nhớ lại ký ức khi đó, nghệ nhân Mai Hạnh kể lại: "Vào năm 1988, tôi được mời sang Nhật Bản để biểu diễn cùng với 12 nghệ nhân khác trong khu vực Châu Á, họ đều có máy dập công nghiệp, mỗi lần dập được từ 8 đến 20 cánh hoa. Trong khi đó, tôi chỉ vỏn vẹn với chiếc kéo sắt và ít vải hoa. Khi đó tôi cũng hơi xấu hổ nhưng sau đó lại là người vinh dự và được chú ý nhất. Nhờ đôi bàn tay tài hoa của mình nên tôi đã biến hóa ra những cánh hoa lụa mang đậm nét văn hóa của người Việt Nam".

“Khi đó tôi chỉ có đôi tay và 1 chiếc kéo, nhưng bạn bè các nước đều yêu thích sản phẩm của tôi, đến gian hàng của tôi đông nhất. Khi ở Fukuoka, tôi được Nhật Hoàng tặng bằng khen. Đấy là niềm vinh dự lớn không những cho gia đình mà cho cả đất nước Việt Nam”, bà Hạnh nhớ lại.

Vừa nói chuyện, đôi bàn tay của nghệ nhân Mai Hạnh vừa uyển chuyển những đường kéo tỉa những cánh hoa hồng tuyệt đẹp chỉ trong thời gian ngắn ngủi. Bà Hạnh mỉm cười nhớ lại: "Sau phần thi tỉa hoa khi đó, Nhật Hoàng yêu cầu tôi cắt tỉa cánh hoa thêm một lần nữa và tôi rất vinh dự sau đó được ký tên vào cánh hoa và tặng trực tiếp cho Nhật Hoàng. Nhật Hoàng tỏ ra rất vui và chân trọng cánh hoa do tôi ký tặng...", bà Hạnh nói.

Sau đó, chưa đầy một năm phía Nhật Hoàng lại tiếp tục mời nghệ nhân Mai Hạnh sang chỉ dạy và các nước trong khu vực châu Á cũng liên tiếp gửi thư mời bà Hạnh sang biểu diễn về nghệ thuật cắt tỉa hoa lụa.

Trong nghiệp làm hoa của nghệ nhân Mai Hạnh, bà luôn hy vọng về việc bảo tồn và duy trì nghệ thuật cắt tỉa hoa lụa trong tương lai. Đối với nghệ nhân Mai Hạnh, việc giữ nghề làm hoa lụa đã khó mà giữ sao cho nghề không bị mai một lại càng khó hơn. Điều đó đòi hỏi mỗi người nghệ nhân phải có định hướng truyền lại cho thế hệ trẻ, thế hệ nối nghiệp trong tương lai.

Bởi vậy, trong suốt những năm qua, ngoài việc tạo ra những sản phẩm hoa tại cửa hàng tại số 5 phố Chả Cá, nghệ nhân Mai Hạnh còn nhận lời mời đến những ngôi trường, làng nghề, làng hữu nghị để dạy nghề, truyền lại nghề cho biết bao thế hệ học sinh, tạo công ăn việc làm cho những người tàn tật, trẻ em cơ nhỡ... Thậm chí, nghệ nhân Mai Hạnh còn chỉ dạy trực tiếp cho người ngoại quốc, những người là tín đồ của hoa lụa ở đất Hà Thành.

 Những đóa hoa lụa khoe sắc nhờ bài tay tài hoa của nghệ nhân Mai Hạnh

"Mỗi bông hoa lụa dù trông thật đến đâu thì nó vẫn là hoa giả mà thôi. Vì vậy, muốn thổi hồn vào những bông hoa đó thì mỗi người nghệ nhân phải thực sự yêu thích hoa, tỉ mỉ, cẩn thận trên từng đường kéo. Đặc biệt phải nâng niu hoa như những người nông dân yêu hoa cỏ...", Bà Mai Hạnh tâm đắc.

Tình yêu nghề, say nghề làm hoa của nghệ nhân Mai Hạnh hiện đang được Nhà nước và nhiều người dân Việt Nam và quốc tế đón nhận, ghi nhận. Tuy nhiên, để phát triển cơ sở làm hoa lụa lớn hơn thì hiện tại vẫn chưa đủ điều kiện.

Nghệ nhân Hạnh tâm sự: "Làm hoa lụa là làm thủ công thì làm sao đủ tiền mua nhà mở rộng quy mô sản xuất, nên tôi mong được nhà nước quan tâm, hỗ trợ về cơ sở vật chất như đất để làm xưởng hay cửa hàng hoa rộng hơn. Để đủ điều kiện đáp ứng được những bản hợp đồng lớn và tạo công ăn việc làm cho những người dân, trẻ em mồ côi, cơ nhỡ cũng như có cơ hội phát triển nghề truyền thống mang đậm bản sắc của người dân khu Phố cổ Hà Nội".

Tú Chi