Sản phẩm lụa Nha Xá thu hút giới trẻ trở về phát triển nghề truyền thống

Nét đặc trưng của lụa Nha Xá

Nằm phía tả ngạn sông Hồng, làng lụa Nha Xá thuộc xã Mộc Nam, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam đã có tuổi đời trên 700 năm. Nghề dệt lụa Nha Xá luôn giữ một vai trò quan trọng trong đời sống xã hội của người dân nơi đây, bởi sản phẩm lụa Nha Xá là một sản phẩm đặc biệt với nhiều công năng sử dụng khác nhau.

Theo sử sách, các thần tích, sắc phong lưu giữ tại đình làng Nha Xá, nghề dệt lụa nơi đây được hình thành từ khoảng cuối thế kỷ 13, đầu thế kỷ 14. Dân làng thờ danh tướng Trần Khánh Dư là ông tổ truyền nghề.

Lụa được coi là một sản phẩm có thứ hạng cao cấp trong những nguyên liệu may mặc của người Việt từ xưa đến nay. Lụa là kết tinh của các nghề trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải. Đó là sự hội tu tinh hoa, chất xám, sức lao động và truyền thống làm nông nghiệp của người Việt. Các nghệ nhân làm nghề vẫn giữ nghề, trao truyền những kỹ thuật dệt độc đáo để làm ra những tấm lụa thượng hạng trong làng tơ lụa của Việt Nam.

Lụa Nha Xá nức tiếng bởi những họa tiết, hoa văn chìm tinh xảo trên nền vải, thứ đến là độ bền, độ thật (chất liệu tơ tằm 100%), độ hợp da (mát vào mùa hè, ấm vào mùa đông) và độ kỹ càng (mặt vải được chất - sánh, mịn) của tay người thợ dệt ra. Thế nên, dù không gần các thành phố lớn, thậm chí cách xa các khu du lịch (nên không dễ dàng tiếp cận được khách yêu thích thời trang từ nước ngoài hoặc khách các tỉnh thành khác), lụa Nha Xá vẫn chinh phục đam mê của hàng vạn tín đồ thời trang và có mặt ở khắp nơi, cả trong, ngoài nước.

Chia sẻ về nét độc đáo của lụa Nha Xá, anh Nguyễn Văn Quyền – một người kinh doanh lụa tại Nha Xá cho biết: "Lụa Nha Xá hấp dẫn các khách hàng thời trang đầu tiên bởi vẻ đẹp giản dị nhưng kinh điển, giàu tính truyền thống trên nó. Nhiều hoa văn cổ được lưu giữ nguyên vẹn qua nhiều đời thợ ở làng nghề chúng tôi. Ví dụ như hoa văn họa tiết Thọ Dơi - một loại họa tiết cổ không chỉ là đặc trưng của truyền thống mà còn là những định ước ngầm về sự may mắn, giàu có và cuộc sống phú quý, ấm no."

Nghệ nhân Nguyễn Tiến Quảng (Phó Giám đốc HTX Du lịch sinh thái dệt lụa Hồng Tiến Nha Xá) cho biết, hiện Nha Xá là một trong những làng nghề hiếm hoi sử dụng chất liệu từ thiên nhiên như: Củ nâu, cánh kiến, lá bàng, lá trầu không… để nhuộm lụa tơ tằm. Bởi vậy, sản phẩm lụa không chỉ bền mầu mà còn được người dùng ưa chuộng, tin tưởng về chất lượng và sự an toàn. 

Trong nhịp độ phát triển rộn ràng, tươi mới hôm nay, làng quê dệt lụa Nha Xá vẫn ẩn chứa hồn cốt, dấu vết truyền thống bao đời. Câu phương ngôn "Lụa Nha Xá, cá sông Lảnh" vẫn được người làng lưu truyền trong niềm tự hào.

Niềm đam mê phát triển sản phẩm lụa Nha Xá của giới trẻ

Ở Nha Xá hiện có hơn 150 hộ gắn bó với nghề dệt, với 500 máy dệt; bình quân một năm sản xuất, tiêu thụ 800.000 - 1.000.000 mét lụa. Năm 2016, Hiệp hội Lụa Nha Xá được thành lập đã góp phần làm thay đổi tư duy và cung cách làm ăn của những người lao động làng nghề. Người lao động đã có sự liên kết trong sản xuất và tiêu thụ, không còn kiểu ”mạnh ai nấy làm”. Đời sống của người dân làng nghề ngày càng khấm khá, với thu nhập bình quân 8-10 triệu đồng/người/tháng.

Chị Phạm Thị Ngọc Liên - Phó Chủ tịch HTX Du lịch sinh thái dệt lụa Hồng Tiến Nha Xá cho biết, chị sinh ra ở làng Từ Đài (thuộc xã Chuyên Ngoại, Duy Tiên), nơi nổi tiếng với nghề ươm tơ để cung cấp cho làng Nha Xá, nên từ nhỏ chị đã rất thích nghề dệt lụa ở Nha Xá. Vì thế, ngay sau khi tốt nghiệp THPT, chị đã đến làng Nha Xá để học nghề dệt lụa, và khi chị thành nghề cũng là lúc chị nên duyên với anh Phạm Văn Thực, một trong 4 nghệ nhân hiện nay của làng. Không chỉ “giữ lửa” cho nghề dệt lụa truyền thống của làng, chị đã dành cả tình yêu và đam mê để phát triển nghề. Năm 2023, với mong muốn tiếp tục kế thừa những tinh hoa của làng nghề; kết nối với du lịch tâm linh; xây dựng chuỗi du lịch trải nghiệm làng nghề và điểm tham quan cho du khách khi đến với làng dệt Nha Xá, dự án khởi nghiệp sản xuất lụa tơ tằm truyền thống Nha Xá gắn với chuỗi du lịch sinh thái đền Lảnh Giang của chị đã được Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đánh giá cao. Chị đã vinh dự được trao giải Khuyến khích tại cuộc thi “Phụ nữ khởi nghiệp phát huy tài nguyên bản địa năm 2023."

“Điều đáng mừng là hiện nay, rất nhiều người trẻ của làng đã và đang viết tiếp truyền thống của làng, đưa những sản phẩm của làng vươn tới tận trời Tây... Với gia đình tôi thì tình yêu ấy được nhân đôi, nhân ba, khi hai cô con gái của tôi sau khi tốt nghiệp đại học, tiếp nối truyền thống của gia đình mang sản phẩm truyền thống của làng giới thiệu, quảng bá với bạn bè quốc tế. Công ty TNHH Villagesilk do con gái tôi làm giám đốc đã chính thức được thành lập”, chị Liên chia sẻ.

Hiện nay, lụa Nha Xá không chỉ thu hút giới trẻ sinh ra và lớn lên tại làng quay về phát triển nghề truyền thống mà còn thu hút được các bạn trẻ ở mọi miền đất nước.

Trần Minh Nhi (người sáng lập thương hiệu Du Nhiên – Tơ tằm truyền thống) cho biết, bắt đầu từ một chuyến tham quan làng Nha Xá - nơi những dải lụa được phơi trải dài bất tận, cô đã “phải lòng” vẻ đẹp của lụa và nghề dệt tơ tằm truyền thống nơi đây. Sẵn tình yêu với tơ lụa, cùng những trăn trở của một người trẻ với nghề thủ công truyền thống của quê hương, Nhi quyết tâm mang lụa đến gần hơn với người tiêu dùng, đặc biệt là người tiêu dùng trẻ.

Minh Nhi chia sẻ: “Chúng em muốn tạo ra một không gian sáng tạo mới cho lụa Nha Xá nói riêng và lụa Việt Nam nói chung. Chúng em cố gắng giữ gìn các kỹ thuật dệt lâu đời, đồng thời kết hợp với thiết kế hiện đại để cho ra đời những sản phẩm độc đáo, mang màu sắc sáng tạo trên những tấm lụa truyền thống, qua đó giữ gìn vẻ đẹp vốn có của lụa mà vẫn đáp ứng được nhu cầu về thẩm mỹ hiện nay. Đồng thời đưa các sản phẩm thuần Việt ra thế giới, bởi sản phẩm tự nhiên, không chứa hóa chất độc hại, thân thiện với môi trường đang trở thành sự lựa chọn ưu tiên của nhiều khách hàng quốc tế và lụa Nha Xá là một trong những sản phẩm tiềm năng như vậy. Ngoài ra, chúng em cũng muốn bạn bè quốc tế biết nhiều hơn đến lụa Việt, đặc biệt là sản phẩm được tạo nên từ những tấm lụa có truyền thống từ ngàn năm kết hợp với tư duy sáng tạo của thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay”.

Nếu trước kia nhiều bạn trẻ cho rằng tơ tằm là sản phẩm chỉ dành cho những người “sành điệu”, là những sản phẩm đắt tiền và đôi khi là “già cỗi” không dành cho giới trẻ, đặc biệt là thế hệ GenZ, thì ngày nay nhiều bạn trẻ đã thay đổi quan niệm, chọn lụa tơ tàm là một sản phẩm không thể thiếu trong tủ quần áo của mình.

Thu Thủy