15:21 ngày 29/03/2024 | HOTLINE : 0911.344.555 | Email: bbt.thpl@gmail.com
Liên hệ quảng cáo: 0942.106.666

DÒNG SỰ KIỆN

Hát Xoan Phú Thọ - Nét văn hóa hun đúc hồn quê đất Tổ

11:40 15/02/2017

(THPL) - Nhắc tới Hát Xoan Phú Thọ, nhiều người sẽ nghĩ ngay tới một loại hình di sản văn hóa phi vật thể quý báu của vùng đất Tổ nói riêng và trong kho tàng di sản văn hóa dân tộc Việt Nam nói chung. Hơn nữa, với sức sống mãnh liệt cùng thời gian, cách tổ chức biểu diễn chuẩn mực, không gian văn hóa rộng lớn và sức lan tỏa rộng khắp, hát Xoan Phú Thọ đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của thế giới từ năm 2011.

Một buổi hát Xoan của các bạn nhỏ
Tương truyền, hát Xoan có thời các vua Hùng, tồn tại hơn 2.000 năm và là di sản văn hóa dân gian hết sức quý báu. Hát Xoan hay còn được gọi là Khúc môn đình (hát cửa đình), là lối hát thờ thần. Thuở xa xưa, người Văn Lang thường hát Xoan vào mùa Xuân để chào đón năm mới. 
Để ra hát, các bạn nhỏ phải tập luyện hết sức cẩn thận
Theo đó hát Xoan được chia ra làm ba hình thức hát chính: hát thờ cúng các vua Hùng và Thành hoàng làng; hát nghi lễ cầu mùa tốt tươi, cầu sức khỏe và hát lễ hội (hình thức để nam nữ giao duyên).

Nói về tên gọi hát Xoan, sách xưa ghi lại rằng: Trên chặng đường tồn tại và phát triển, loại hình nghệ thuật này được rất nhiều người có vị thế và uy tín trong xã hội góp phần nâng niu, gìn giữ, trau dồi, phát huy, tạo điều kiện cho hát Xoan đi vào đời sống từ thế hệ này sang thế hệ khác. Trong đó có phần công lao lớn nhất của bà Lê Thị Lan Xuân – người mà phường Xoan truyền tụng như một ân nhân. Để tỏ lòng biết ơn với bà, các phường Xuân kiêng tên bà và gọi chệch đi là hát Xoan. 

Luyện cách đánh trống
Phần lớn các làn điệu hát Xoan đều bắt nguồn từ những ngôi làng cổ nằm trên địa bàn trung tâm Văn Lang thời các vua Hùng dựng nước. Đặc biệt, nguồn gốc chính của hát Xoan bắt đầu từ Phú Thọ, sau đó lan tỏa tới các làng quê thuộc đôi bờ sông Lô, sông Hồng, qua cả tỉnh Vĩnh Phúc.
Tập lời bài hát sao cho chuẩn và ăn khớp với điệu múa
Ca nhạc của Xoan là ca nhạc biểu diễn với đầy đủ các dạng thức nhạc hát: hát nói, hát ngâm, ngâm thơ và ca khúc; có đồng ca nữ, đồng ca nam, tốp ca, đối ca, hát đa thanh, hát đuổi, hát đan xen, hát có lĩnh xướng và hát đối đáp.

Về sắc thái âm nhạc, nhạc Xoan vừa có những giọng nghiêm trang, thong thả vừa có những điệu dồn đuổi khỏe mạnh, lại có những giọng duyên dáng, trữ tình. Trong hát Xoan, múa và hát luôn đi cùng và kết hợp với nhau, dùng điệu múa để minh họa nội dung cho lời ca. Các tiết mục múa hát thường theo thứ tự nhất định.

Về với Phú Thọ, du khách không những được nghe hát Xoan mà còn được các bạn trong đội hát Xoan dạy hát và múa
Mở đầu là 4 tiết mục có tính nghi thức, mang nội dung khấn nguyện, chúc tụng, xen kẽ mô tả sản xuất. Đây là những bài ca cổ, chủ yếu hát nói hoặc ngâm ngợi theo thứ tự: giáo trống, giáo pháo, thơ nhang và đóng đám.

Tiếp theo là phần hát cách (còn gọi là quả cách). Trong phần này, ông Trùm hoặc một kép chính giở sách ngân nga 14 bài thơ nôm dài với giọng phụ họa của các cô đào đứng ở phía sau.

Các bạn nhỏ đùa vui với nhau sau mỗi giờ tập hát Xoan
Mười bốn quả cách trong hát Xoan là những áng thơ khuyết danh với các đề tài khác nhau như: mô tả lao động, sinh hoạt ở nông thôn, ca ngợi cảnh vật thiên nhiên, kể các tích chuyện xưa.

Sau phần hát cách là đến các tiết mục có tính chất dân gian với nội dung đậm nét trữ tình, mang dáng dấp của các bài dân ca, ví giao duyên, hát trống quân.

Nhìn chung, mỗi tiết mục nối tiếp nhau trong hát Xoan thường gắn với những động tác và đội hình múa, hoặc lối diễn mang tính chất hoạt cảnh như: hát gái, bỏ bộ, xin huê, đố huê, đố chữ, gài huê, hát đúm, đánh cá...

Hai thế hệ trong làng hát Xoan
Khúc “Xin huê- đố chữ” vang lên lúc khoan, lúc nhặt, cùng những điệu múa vừa mềm mại, uyển chuyển của đào, vừa khỏe khoắn, mạnh mẽ của kép luôn thu hút đông đảo người xem:
“Huê lúa mùa này nó chưa nở
Để một mai nó nở, thiếp lại bẻ cho chàng
Sợ chàng chẳng yêu, sợ chàng chẳng dấu
Để huê nụ héo, huê hời huê hỡi là huê...”

Giờ đây, các phường Xoan không chỉ tập trung ở lớp nghệ nhân kế cận ở độ tuổi từ 20 đến 60 mà còn thu hút những đào, kép đang là học sinh tiểu học. Cách dạy hát Xoan vẫn theo lối truyền khẩu. Thầy hát mẫu, trò ca theo. Nhịp điệu của Xoan khi thủng thẳng, thong thả, khi lại dồn dập, say mê. Người học hát Xoan vì thế dễ dàng thả hồn vào từng câu hát một cách tự nhiên và truyền cảm. 

Từ tình yêu nghệ thuật hát Xoan, thế hệ trẻ đã và đang cùng “giữ hồn” Xoan cổ, thêm yêu hát Xoan, trân trọng và cùng giữ gìn làn điệu Xoan.

 

Huệ Nguyễn

TIN LIÊN QUAN
Bình luận

Bình luận

Tin khác

Quảng bá thương hiệu Việt

Tôn vinh thương hiệu toàn cầu