Đồng USD tăng giá mạnh, tác động đến nhiều nền kinh tế

Đồng bạc xanh đã tăng hơn 10% trong năm 2022 so với các loại tiền tệ lớn khác, gần mức cao nhất trong 20 năm, trong bối cảnh nhà đầu tư lo lắng về suy thoái toàn cầu đã đổ xô đi mua đồng USD, vốn được coi là nơi trú ẩn an toàn trong thời kỳ bất ổn.

Một yếu tố khác làm gia tăng sức hấp dẫn của đồng USD là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tích cực tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát, hiện ở mức cao trong 40 năm. Điều đó làm cho các khoản đầu tư của Mỹ trở nên hấp dẫn hơn, vì giờ đây chúng mang lại lợi nhuận cao hơn.

Theo TTXVN cho hay, sự tăng giá của đồng USD đã làm tổn thương một số nền kinh tế dễ bị tổn thương. Tình trạng thiếu hụt USD tại Sri Lanka đã góp phần gây ra cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong lịch sử nước này, buộc Tổng thống Sri Lanka phải từ chức trong tháng trước. Đồng rupee của Pakistan đã giảm xuống mức thấp kỷ lục so với đồng USD vào cuối tháng 7/2022. Còn Ai Cập, vốn đang chịu tác động từ giá lương thực tăng cao, đang phải đối phó với dự trữ USD cạn kiệt và "sự tháo chạy" của dòng vốn đầu tư nước ngoài. Cả ba nước trên đã phải nhờ đến sự giúp đỡ của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Đồng USD có xu hướng tăng giá trị khi nền kinh tế Mỹ "khỏe mạnh", hay ngay cả khi nền kinh tế suy yếu. Hiện tượng này được gọi là "đồng USD cười", vì đồng USD mạnh lên trong cả hai thái cực. Trong cả hai tình huống, các nhà đầu tư đều coi đồng USD như là một kênh đầu tư an toàn để vượt qua cơn bão.

Lạm phát cũng thúc đẩy các ngân hàng trung ương ở nhiều thị trường mới nổi bắt đầu tăng lãi suất sớm hơn so với Cục dự trữ liên bang (FED) Mỹ hoặc Ngân hàng trung ương Anh. Brazil đã tăng lãi suất 12 lần liên tiếp kể từ tháng 3/2021. Ngoài ra, vẫn có nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến số phận của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới là Mỹ và Trung Quốc. Nếu những động cơ tăng trưởng này thực sự bắt đầu ngừng trệ, thì các thị trường mới nổi có thể chứng kiến một dòng đầu tư chảy ra ồ ạt.

Theo tạp chí Kinh tế Việt Nam, dưới đây là 10 ảnh hưởng trên toàn cầu từ xu hướng tăng giá của đồng USD thời gian qua:

Đối với người Mỹ đi du lịch nước ngoài, đồng USD mạnh lên thực sự là một tin tốt. Giá thuê phòng khách sạn, ăn uống, hay giá những chiếc túi xách hàng hiệu đều trở nên rẻ hơn đối với du khách Mỹ, dù họ tới thăm London, Paris hay Cancun. Nhưng ngược lại đối với khách du lịch nước ngoài thăm Mỹ, mọi thứ đều trở nên đắt đỏ hơn.

Việc đồng USD tăng lên mức ngang giá so với Euro cũng giúp du khách Mỹ thăm 19 nước sử dụng đồng Euro, hoặc du khách của các nước này thăm Mỹ, tính toán dễ dàng hơn khi đổi tiền giữa USD và Euro.

Đối với hàng hoá sản xuất Mỹ, đồng USD lên giá khiến những sản phẩm này bắt buộc phải tăng giá ở nước ngoài, trừ phi nhà phân phối địa phương chịu hấp thụ biến động tỷ giá. Chỉ trong vòng mấy ngày qua, hàng loạt công ty Mỹ như Mattel – nhà sản xuất búp bê Barbie và ô tô đồ chơi Hot Wheels – cảnh báo khả năng suy giảm doanh số vì đồng USD tăng giá, cho dù người tiêu dùng nói chung vẫn sẵn sàng chấp nhận mức giá cao hơn. “Đế chế” hàng tiêu dùng Procter & Gamble (P&G), nhà sản xuất những sản phẩm như tã giấy trẻ em Pampers hay dầu gội đầu Dove, cũng lo ngại về ảnh hưởng tiêu cực của đồng USD tăng giá lên doanh số bán hàng.

Đối với nhiều nền kinh tế mới nổi, sự leo thang của tỷ giá USD đang đặt ra những thách thức không nhỏ. Chẳng hạn ở Argentina, việc đồng USD tăng giá so với nội tệ Peso đã khiến giá cả sinh hoạt ở Argentine tăng gấp đôi trong vòng chỉ 1 năm và dẫn tới một cuộc khủng hoảng kinh tế lan rộng.

Chính phủ và doanh nghiệp ở nhiều nền kinh tế mới nổi vốn phải dựa vào nguồn vốn từ phát hành trái phiếu USD. Khi đồng USD tăng giá, khối nợ đó của họ nếu tính bằng nội tệ cũng tăng mạnh theo. Việc huy động vốn tại thị trường trong nước cũng trở nên đắt đỏ hơn vì lãi suất USD tăng lên.

Đối với những nước phải nhập khẩu nhiều nguyên vật liệu thô như Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập, đồng USD mạnh lên là một “cú đấm kép”. Hầu hết các hàng hoá cơ bản trên thị trường toàn cầu được định giá bằng USD, đồng nghĩa với việc các nước này phải chi nhiều nội tệ hơn để mua mỗi thùng dầu hay một giạ lúa mỳ. Điều này diễn ra đúng vào lúc giá cả nhiều hàng hoá cơ bản tăng lên mức cao nhất trong nhiều năm do ảnh hưởng của chiến tranh Nga-Ukraine, điều kiện thời tiết cực đoan, và đại dịch COVID-19.

Đối với những nước nhận nhiều kiều hối, USD tăng giá là một tin tốt. Những quốc gia như Mexico và Guatemala mỗi năm đón một lượng kiều hối lớn từ Mỹ. Ảnh hưởng của COVID-19 khiến dòng kiều hối giảm sút trong năm 2020, nhưng từ đó đến nay đã tăng đều trở lại.

Về lạm phát, ngay cả đối những nước giàu hơn như Đức, đồng USD tăng giá cũng gây thách thức vì “tiếp lửa” cho lạm phát vốn dĩ đã cao kỷ lục, bởi tỷ giá USD leo thang đẩy giá hàng hoá nhập khẩu lên theo. Để phản ứng với xu hướng này, nhiều ngân hàng trung ương đã tăng lãi suất, nhưng cách ứng phó như vậy lại khiến dòng chảy tín dụng bị thắt lại, đe doạ tăng trưởng kinh tế.

Đồng Rúp Nga gần như là đồng tiền duy nhất trên thế giới tăng giá so với USD trong năm nay. Đây là một diễn biến ít ai ngờ tới đối với một quốc gia đang hứng chịu các biện pháp trừng phạt kinh tế khắc nghiệt của phương Tây liên quan tới cuộc chiến tranh ở Ukraine. Sự tăng giá của đồng Rúp được cho xuất phát nhiều từ các biện pháp kiểm soát vốn mà Moscow áp dụng. Ngoài ra, Rúp cũng được hỗ trợ bởi việc Nga tiếp tục thu về hàng chục tỷ USD mỗi tháng từ bán năng lượng cho phương Tây.

Sau khi tăng lãi suất gấp đôi lên 20% sau khi chiến tranh nổ ra, Nga gần đây liên tục hạ lãi suất để hãm bớt đà tăng giá của Rúp và hỗ trợ nền kinh tế đang có nguy cơ suy thoái. Mới hôm thứ Sáu tuần trước, Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) hạ lãi suất 1,5 điểm phần trăm, mạnh hơn dự báo, về mức 8%.

Đối với giá Bitcoin, sự tăng giá của USD là một “khắc tinh”. Từng được quảng bá là một tài sản chống lạm phát hữu hiệu, đồng tiền kỹ thuật số lớn nhất thế giới rốt cục đã không thực hiện được lời hứa này và đã mất giá hơn một nửa trong năm nay, bất chấp giá cả tiêu dùng trên thế giới tăng chóng mặt. Sau khi đạt kỷ lục gần 69.000 USD vào tháng 11 năm ngoái, giá Bitcoin hiện còn hơn 21.000 USD, tương đương mức giảm gần 70%. Nhiều nhà đầu tư cá nhân xuống tiền mua Bitcoin trong năm ngoái đã bán tháo tiền ảo này trong năm nay để chuyển vốn sang USD – tài sản mà họ cho là an toàn hơn và lãi suất đang tăng lên.

Chỉ số Big Mac Index của tạp chí Economist phản ánh rằng tỷ giá đồng USD đang quá mạnh và có thể sắp giảm xuống. Đây là chỉ số so sánh giá của chiếc bánh hamburger Big Mac của hãng đồ ăn nhanh McDonald’s trên khắp thế giới. Chỉ số hiện cho thấy đồng USD đang được định giá cao hơn giá trị thực so với phần lớn các đồng tiền trên thế giới. 

Tuấn Linh (tổng hợp)