Trong năm 2017, tổng diện tích trồng dưa hấu trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi là khoảng 1.370ha, tăng 265ha so với năm 2016, năng suất bình quân đạt 297,5 tạ/ha, sản lượng bình quân đạt 40.783 tấn. Các giống dưa hấu được nông dân lựa chọn trồng chủ yếu là Hắc Mỹ Nhân, Hắc Long, An Tiêm, Hồng Lương. Mặc dù năng suất, sản lượng tăng, nhưng giá bán ra giảm chỉ từ 2.000-8.000 đồng/kg.
Tình cảnh “được mùa mất giá” vẫn diễn ra, dư cung trong nước, giá giảm, dưa hấu Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc vẫn bị cạnh tranh gay gắt.
Hội nghị lần này, Vụ thị trường Châu Á - Châu Phi, Bộ Công thương Việt Nam đã thông tin tiềm năng hợp tác thương mại hàng nông sản Việt Nam - Trung Quốc và Việt Nam - Quảng Tây - địa phương có diện tích trồng dưa hấu khá lớn của Trung Quốc, cung cấp đầy đủ thông tin liên quan đến tình hình xuất nhập khẩu dưa hấu và nhu cầu thị trường của Trung Quốc đối với sản phẩm dưa hấu nhập khẩu, quy định về kiểm nghiệm, kiểm dịch và giám sát chất lượng đối với sản phẩm dưa hấu nhập khẩu, tình hình tiêu thụ dưa hấu tại Trung Quốc.
Theo thống kê của Hải quan Việt Nam, năm 2016, xuất khẩu dưa hấu sang Trung Quốc đạt 238.363 tấn với kim ngạch đạt 106,32 triệu USD. Còn theo thống kê của Hải quan Trung Quốc, nhập khẩu dưa hấu từ Việt Nam chiếm tới 94% về lượng và 97% giá trị nhập khẩu của Trung Quốc từ thế giới.
Theo TTXVN, Trung Quốc là quốc gia có sản lượng dưa hấu lớn nhất nhì thế giới, tăng mạnh qua từng năm. Cụ thể, từ 72 triệu tấn vào năm 2013 tăng lên 77,5 triệu tấn vào năm 2016. Tuy nhiên, nhu cầu nhập khẩu dưa hấu từ nước ngoài của quốc gia này cũng không nhỏ. Điển hình như năm 2016, Trung Quốc đã nhập khẩu 200 nghìn tấn dưa hấu và Việt Nam là thị trường cung ứng chủ yếu. Về phía Việt Nam, nhu cầu xuất khẩu dưa hấu lại quá lớn, vượt quá nguồn cầu từ đối tác Trung Quốc tới 38 nghìn tấn dẫn đến hệ lụy “được mùa - mất giá” diễn ra thường xuyên.
Nguyên nhân khách quan dẫn đến tình trạng này là do doanh nghiệp trong nước chưa cập nhật kịp thời những thay đổi về thị hiếu, nhu cầu của người tiêu dùng Trung Quốc; những yêu cầu khắt khe về quá trình kiểm nghiệm, kiểm dịch chất lượng sản phẩm từ nước láng giềng. Điều đó, đặt nông dân vào tình thế khó, mức độ rủi ro cao.
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Ngãi Trần Ngọc Thương cho rằng, để tháo gỡ “nút thắt” cho các mặt hàng nông sản nói chung và sản phẩm dưa hấu nói riêng, đòi hỏi cần có sự chung tay vào cuộc từ nhiều phía.
Trước hết, doanh nghiệp cần phải tính toán kỹ lưỡng, có bước đi phù hợp với cơ chế đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Ngoài ra, cần định hướng cho người nông dân trong quy hoạch sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp, tăng giá trị gia tăng để có chỗ đứng ở những thị trường khó tính.
Cùng với đó, phải thành lập các hợp tác xã kiểu mới, làm cầu nối gắn kết các doanh nghiệp với người nông dân; thực hiện việc cung ứng vật tư nông nghiệp và giải quyết vấn đề tiêu thụ sản phẩm, loại bỏ dần khâu trung gian là thương lái…
Ông Thương cũng đề nghị phía Bộ Công Thương và doanh nghiệp Trung Quốc cần tăng cường hỗ trợ khảo sát, điều tra, nghiên cứu tình hình thị trường hiện tại và trong tương lai đối với danh mục các loại cây trồng xuất khẩu tại những quốc gia có ký kết hợp đồng thương mại.
