Để đầu tư hiệu quả, doanh nghiệp bắt buộc phải hiểu ESG: Xu hướng, chính sách và triển vọng 5 -10 năm tới

Sự hội tụ của cam kết quốc tế (như Net-zero 2050), chính sách trong nước (như ETS, EPR) và sức ép từ chuỗi cung ứng toàn cầu đang buộc doanh nghiệp không chỉ dừng lại ở mức “tuân thủ”, mà cần phải chủ động chuyển đổi để tồn tại và phát triển bền vững.

1. Khung chính sách & quy định đang hình thành

Cam kết Net-zero 2050 và JETP

Tại COP26, Việt Nam tuyên bố cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Tiếp đó, Chính phủ ký thỏa thuận JETP (Just Energy Transition Partnership) với gói hỗ trợ ban đầu 15,5 tỷ USD, nhằm đẩy nhanh chuyển dịch năng lượng và giảm phụ thuộc vào than đá theo VietNamNet News.

Thị trường carbon (ETS) thí điểm 2025–2028
Chính phủ đã nâng cấp Nghị định 06/2022, khởi động giai đoạn thí điểm hệ thống giao dịch phát thải từ năm 2025. Doanh nghiệp trong các ngành thép, xi măng, nhiệt điện… được phép bù trừ tối đa 30% phát thải thông qua tín chỉ carbon quốc tế đạt chuẩn. Dự kiến thị trường sẽ vận hành đầy đủ trước năm 2029 .

EPR – Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất
Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và Nghị định 08/2022 đưa ra lộ trình EPR, yêu cầu doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu chịu trách nhiệm tái chế hoặc đóng góp tài chính cho Quỹ Bảo vệ Môi trường. Đến năm 2025, dự kiến có điều chỉnh kỹ thuật cho phép “carry-over” khối lượng tái chế chưa hoàn thành.

| >>> Đọc thêm bài viết cực kỳ đầy đủ và chuyên sâu sau: ESG tại Việt Nam: Xu hướng, Chính sách và Triển vọng 5–10 năm tới [Phân tích toàn diện]

Báo cáo bền vững của doanh nghiệp niêm yết
Nghĩa vụ công bố báo cáo phát triển bền vững đã được đưa vào Thông tư 155/2015 và cập nhật tại Thông tư 96/2020. HOSE cũng ban hành Sổ tay Báo cáo Phát triển Bền vững nhằm hướng dẫn doanh nghiệp. Hiện Việt Nam đang theo dõi chuẩn mực toàn cầu ISSB, nhưng chưa có quy định bắt buộc áp dụng..

Chiến lược khí hậu & tăng trưởng xanh
Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu đến năm 2050 đề ra mục tiêu giảm phát thải 2030 và dài hạn để đạt net-zero, đồng thời tích hợp trong chiến lược tăng trưởng xanh (Climatechange.vn, McKinsey & Company).

2. Chuyển dịch năng lượng và PDP8 – Trụ cột “E” trong ESG

Quy hoạch Điện VIII (PDP8, điều chỉnh 2025)
PDP8 định hướng tăng công suất hệ thống lên 183–236 GW vào năm 2030 (so với khoảng 80 GW năm 2023). Điện hạt nhân dự kiến được tái khởi động trong giai đoạn 2030–2035, trong khi năng lượng mặt trời sẽ được thúc đẩy mạnh hơn từ sau 2030 (Reuters, KPMG).

Điều chỉnh LNG và gió ngoài khơi
Dự thảo cập nhật đầu năm 2025 cho thấy mục tiêu phát triển LNG và gió ngoài khơi trước 2030 được điều chỉnh giảm, lùi sang giai đoạn sau 2035. Trong khi đó, điện than vẫn hiện diện ở ngắn hạn, còn điện mặt trời tăng tỷ trọng (Reuters).

Ý nghĩa đối với ESG
Các quyết sách năng lượng sẽ tác động trực tiếp đến phạm vi phát thải (Scope 2 và 3) của doanh nghiệp, đồng thời định hình chi phí carbon khi hệ thống ETS đi vào vận hành.
3. Xu hướng ESG giai đoạn 2025–2030

• * Tuân thủ ETS & EPR thành “giấy thông hành”: Doanh nghiệp bắt buộc phải kiểm kê phát thải, tham gia thị trường carbon và minh bạch hóa chuỗi tái chế.

• * Báo cáo bền vững nâng chuẩn: Các công ty niêm yết tiếp tục công bố thông tin ESG theo hướng dẫn của Bộ Tài chính và HOSE. Thị trường kỳ vọng dần hội tụ với ISSB, dù chưa có yêu cầu bắt buộc.

• * Tài chính xanh: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phối hợp với các tổ chức quốc tế chuẩn bị triển khai sản phẩm như trái phiếu xanh, quỹ chỉ số ESG.

• * Chuỗi cung ứng toàn cầu: Các khách hàng từ EU, Mỹ, Nhật Bản tăng cường yêu cầu về phát thải, tái chế bao bì và trách nhiệm xã hội, kéo tiêu chuẩn ESG xuống các doanh nghiệp trong chuỗi tại Việt Nam.

4. Triển vọng 5–10 năm (2025–2035)

Cơ hội

• * Thị trường tín chỉ carbon nội địa: Tạo động lực khuyến khích doanh nghiệp giảm phát thải, tối ưu chi phí tuân thủ bằng đầu tư công nghệ sạch.

• * Lợi thế xuất khẩu: Đáp ứng EPR và ESG giúp doanh nghiệp FMCG, bao bì… xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn, củng cố uy tín thương hiệu.

• * Nguồn vốn quốc tế: JETP và các quỹ tài chính khí hậu mở ra dòng vốn lớn cho dự án năng lượng tái tạo, khử carbon quy mô lớn.

Rủi ro

• * Biến động chính sách năng lượng: Điều chỉnh về LNG, gió ngoài khơi hay hạt nhân khiến doanh nghiệp khó dự báo chi phí điện và chiến lược giảm phát thải dài hạn.

• * Hạn chế về năng lực kỹ thuật: Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa có hệ thống dữ liệu để kiểm kê phát thải và giao dịch carbon, làm tăng rủi ro tuân thủ.

Tìm hiểu ngay về ESG Trong Nhân Sự (ESG trong HR) Là Gì? Hướng dẫn A-Z đầy đủ nhất trong tuân thủ tại Doanh nghiệp.

Kết luận

Trong giai đoạn 2025–2035, ESG sẽ trở thành chuẩn mực không thể thiếu đối với doanh nghiệp Việt Nam. Việc tuân thủ ETS, EPR và chuẩn hóa báo cáo ESG sẽ không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro pháp lý mà còn mở ra cơ hội tiếp cận vốn, thị trường và uy tín thương hiệu.

ESG không còn là “lựa chọn”, mà là giấy thông hành cho doanh nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế.

Minh Anh