Chuẩn bị mâm cỗ cúng tất niên theo phong tục như thế nào?

Đối với người Việt Nam, lễ cúng tất niên là một nghi lễ rất thiêng liêng, thể hiện nét văn hóa tâm linh đẹp. Sau cả năm bận rộn làm ăn, đây là thời khắc quan trọng để bày tấm lòng thành kính với tổ tiên, trời đất, thần linh, đánh dấu kết thúc một năm và chuẩn bị bước sang năm mới.

Tùy điều kiện kinh tế mà mỗi gia đình có thể chuẩn bị mâm cỗ cúng ở mức độ khác nhau. Tuy nhiên, những món ăn truyền thống ngày Tết thì không thể thiếu trên mâm cỗ cúng tất niên. Và dù đơn giản hay thịnh soạn thì mâm cỗ cúng cần được bày biện đầy đặn, nghiêm trang.
Một mâm cỗ tất niên thông thường bao gồm: hương hoa, vàng mã, nến, trầu cau, rượu, trà, đèn nến và mâm cỗ mặn.

Hiện nay, mâm cơm cúng tất niên ở miền Bắc thường là 4 bát, 4 đĩa; cỗ lớn thì 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát, 8 đĩa. 4 bát, 4 đĩa gồm: bát giò heo hầm măng lưỡi lợn, bát bóng thả, bát miến, bát mọc; 4 đĩa gồm: đĩa thịt gà, đĩa thịt heo, đĩa giò lụa, đĩa chả quế. Ngoài ra còn có bánh chưng, xôi gấc, nem, chè kho...

Mâm cơm tất niên miền Trung có bánh tét, giò lụa, gà bóp rau răm, thịt heo luộc, giá chua… Mâm cỗ tất niên miền Nam có bánh tét, canh măng, thịt kho tàu, gỏi tôm thịt, nem, chả giò…

Mỗi gia đình bày trí mâm lễ cúng một khác, tuy vậy cỗ cúng (mặn hay chay) nên đặt ở dưới bàn con bên dưới. Trên bàn thờ chính chỉ để hoa tươi, quả tươi, một ít tiền vàng mã mang tính tượng trưng. Các gia đình cũng có thể đặt bánh chưng, xôi, chè trên bàn thờ chính.

Mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả cúng gia tiên nên chọn các loại hoa quả thông dụng, đẹp mắt và phải là hoa quả vừa đủ chín có thể ăn được.

Hoa quả xanh, hoa quả giả (bằng nhựa) không được dùng cúng gia tiên. Đĩa/mâm ngũ quả không đặt trước chính giữa bát hương, nên để ở hai bên.

Hoa bày trên bàn thờ cũng vậy, cần phải hoa tươi chứ không dùng hoa giả, hoa nhựa.

Gần đây nhiều người hay gán ghép phong thủy cho mọi lĩnh vực, từ hoa thờ đến mâm ngũ quả, rồi suy luận không căn cứ. Thậm chí một số người còn sa đà vào tâm linh không cần thiết như đếm nải chuối có quả lẻ mới mua, đếm phật thủ có lẻ nhánh mới được, tổng số quả trên mâm phải hợp mệnh chủ nhà… Nhiều nhà nghiên cứu văn hóa cho rằng, đây là những suy luận khiên cưỡng. 

Sau khi mâm cơm tất niên được chuẩn bị xong thì người chủ của gia đình sẽ đọc bài văn khấn gia tiên để tiến hành lễ cúng tất niên.

Trong bữa cơm tất niên, các thành viên nên có mặt đông đủ, tổng kết năm cũ, nói về những dự định năm mới, động viên nhau vươn lên, nỗ lực hơn, tạo một bầu không khí đầm ấm, hòa thuận.

Thảo Nguyên (t/h)