Ẩm thực vàng từ 'Lộc trời rồng đất' ở vùng quê Hồng Lĩnh

“Lộc trời rồng đất”

Ở Hà Tĩnh- một mảnh đất nắng gió của miền Trung cũng có một địa phương may mắn có thứ “lộc trời sâm đất”. Trên những cánh đồng và những con kênh, con sông ở Phường Trung Lương (thị xã Hồng Lĩnh tỉnh Hà Tĩnh) từ trước đến nay được biết đến như “thủ phủ” về rươi xứ Nghệ. Bởi lẽ, hầu hết các hộ gia đình nơi đây đều khoanh vùng đất để làm rươi.

Rươi có chu kỳ sinh trưởng và phát triển trong môi trường tự nhiên rất đặc thù và quý hiếm nên người dân gọi là rồng đất. Ảnh: Thanh Huyền

Anh Lê Đình Khánh, 55 tuổi, trú tại TDP Phúc Sơn, phường Trung Lương cho biết, rươi là một loại sản vật “trời ban hiếm như rồng và được ví như rồng đất này” không cần bỏ quá nhiều công sức nhưng vẫn có thể thu hoạch được. Bởi lẽ, hàng năm cứ chờ tới mùa rươi, người dân nơi đây chỉ cần đóng cọc, giăng lưới, đắp bờ quanh các thửa ruộng, để khoanh vùng, đỏ đèn sẵn sàng săn xuyên đêm chờ… rươi nổi.

Theo những người dân, mùa rươi thường bắt đầu từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 11 âm lịch. Rươi thường nổi nhiều vào các ngày cuối, đầu và giữa tháng tháng như: 25, mùng 1, rằm. Các ngày khác chỉ nổi rải rác, ít và khi có, khi không. Việc thu hoạch rươi cũng phụ thuộc vào chiều nước lên xuống, thông thường rươi sẽ nổi lúc tờ mờ sáng, khoảng từ 2 - 3 giờ sáng. Vì thế, đến mùa rươi, người dân đi đổ xô đi ra đồng đông nhất vào lúc rạng sáng.

Ông Khánh chia sẻ, nghề vớt rươi đã từ thời cha ông truyền lại. Chỉ biết, hàng năm vào mùa, bà con thường tranh thủ dùng rổ, lưới đi vớt rươi về chế biến những món ăn hoặc bán ở các chợ quê. “Trước đây, khi cuộc sống còn khó khăn, giá rươi rẻ bán ít người mua. Nên cứ đến mùa rươi người dân lại cùng nhau ra vớt rươi, ai vớt được bao nhiêu thì vớt, rồi đem về bỏ vào một nồi to để kho lên ăn, chứ không chia ruộng và giăng lưới như bây giờ”, ông Khánh nói.

Theo ông Khánh, dù là “lộc trời hay sâm đất”, nhưng con rươi lại là loài nhạy cảm với môi trường nên ruộng phải sạch và cày, bừa kỹ, đến mùa rươi mới lên nhiều. Do đó, vào mùa lúa, người dân ở đây hầu như không sử dụng thuốc trừ sâu để giữ cho đất sạch. “Con rươi chỉ sống trong môi trường sạch, nếu ô nhiễm, rươi sẽ chết và những năm sau không xuất hiện nữa. Vì thế, chúng tôi cấy lúa thuận theo tự nhiên. Cấy lúa cho thu hoạch thì tốt, còn nếu lúa bị sâu bệnh thì dập đi làm phân bón ruộng chứ không phun thuốc sâu, thuốc trừ cỏ”.

Rươi có loại màu xanh sọc xanh hoặc sọc đỏ thường sống trong môi trường nước lợ và ấu trùng ký sinh trong lòng đất. Ảnh: Thanh Huyền 

Ông Khánh cũng cho biết thêm, từ khi rươi trở thành món đặc sản thì giá trị kinh tế của nó cũng được nâng lên. Gia đình ông cũng đầu tư mở rộng “lãnh thổ” để làm rươi. Theo đó, ban đầu gia đình ông Khánh chỉ có 7 đến 9 sào ruộng, nhưng mấy năm trở lại đây gia đình ông đã thầu thêm 4 sào nữa. “Hàng năm, gia đình tôi thu hoạch trung bình một lần khoảng 50kg rươi, lần cao nhất lên đến 100kg. Phần ít để ăn, còn lại chúng tôi dùng để bán và làm mắm. Rươi sống bán với giá khoảng 380.000 - 400.000 đồng/kg”.

Ăn một lần là nhớ mãi

Rươi được biết đến như một loại đặc sản vì có hương vị thơm ngon và giàu dinh dưỡng. Rươi trở nên đắt đỏ bởi không phải địa phương nào cũng có. Tùy vào từng vùng, miền, rươi có thể được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như: chả rươi, xào, kho, nấu canh... Tại “thủ phủ” rươi Hồng Lĩnh Hà Tĩnh, ngoài việc chế biến thành các món ăn, người dân nơi đây lại tạo ra một loại mắm rươi đặc trưng với hương vị thơm ngon, khiến ai đã thưởng thức phải nhớ mãi.

Là người có thâm niên trong nghề làm mắm rươi,chả rươi. Anh Phạm Hữu Quyền trú tại TDP La Giang, phường Trung Lương thị xã Hồng Lĩnh, tỉnh Hà Tĩnh cho hay, làm mắm rươi, chả rươi,nước rươi vv không khó nhưng đòi hỏi phải tỉ mỉ, khéo léo trong từng công đoạn. Việc lựa chọn rươi cũng rất quan trọng, nó sẽ quyết định đến chất lượng của mắm. “Muốn làm mắm ngon phải chọn rươi giữa tháng 10 âm lịch, rươi tháng 9 thì non, còn rươi tháng 11 lại già quá”, anh Quyền nói.

Anh Quyền chia sẻ, việc ủ mắm rươi, chả rươi, nước rươi cũng phụ thuộc vào cách pha chế của mỗi người. Thay vì để nguyên con rươi vào hũ rồi dùng đũa dài đánh đều với các gia vị, thì gia đình anh Quyền lại cho rươi và các nguyên liệu như ớt bột, gừng, hành tăm,trứng gà,bột nếp, bột gạo,riềng và vỏ quýt vào máy xay nhuyễn cùng nhau, như vậy sẽ giúp đều vị. Theo anh Quyền, cứ 10kg rươi xay sẽ cho vào hũ hoặc xô pha đều với 1,7kg muối và 8 lạng thính gạo lứt. Tuy nhiên, thay vì bỏ hết số lượng muối và thính trên một lần thì phải chia đều trong 7 ngày đầu tiên. “Trong 15 ngày đầu tiên, tối nào cũng phải dùng đũa dài đánh cho đều mắm, đây là công đoạn rất quan trọng quyết định chất lượng mắm ,chả,nước ngon hay không”, anh Quyền cho hay.

Cũng theo anh Quyền, quá trình ủ không được để nước lạnh vào sẽ làm hỏng rươi, khi đậy nắp phải dùng nước mắm thường bôi lên nắp để tránh ruồi và côn trùng đậu vào. Sau 29 ngày mắm rươi sẽ chín và có màu đỏ vàng, lúc này có thể múc ra thưởng thức. “Tùy vào khẩu vị mỗi người, có thể pha thêm mì chính hoặc đường để ăn, mắm rươi,chả rươi,nước rươi hợp nhất là chấm với thịt lợn ba chỉ luộc hoặc rau cải luộc”, anh Quyền chia sẻ thêm.

Ông Nguyễn Ngọc Luân, PCT UBND Phường Trung Lương chia sẻ: Tuy là sản vật đồng quê nhưng giá rươi không hề rẻ, mắm rươi cũng vậy. Nếu như các loại mắm,chả,nước được làm từ cá, tôm… hảo hạng nhất cũng chỉ đôi, ba trăm ngàn đồng một lít thì mắm rươi,chả nước rươi lên đến tiền triệu.

Bởi cá, tôm có thể cho thu hoạch quanh năm nhưng mùa rươi chỉ kéo dài khoảng chừng vài tháng, trong khi nhu cầu của người dân nhiều mà nguồn cung ít và rươi thuộc dòng đặc sản khan và quý hiếm. Chính bởi hương vị đậm đà, cay cay và thơm nồng của mắm rươi đã giúp loại thực phẩm này trở nên không thể thiếu món ẩm thực vàng trong mỗi mâm cơm của nhiều gia đình, đặc biệt mỗi khi Tết đến, Xuân về.

"Con rươi là loài nhuyễn thể sống được ở cả vùng nước mặn và nước lợ. Tại Việt Nam, Rươi thường xuất hiện từ tháng chín đến tháng mười một âm lịch với đặc điểm cơ thể màu xanh, đỏ hoặc nâu đỏ, hồng nhạt với chiều dài chỉ khoảng 6-7cm, là loài giàu chất đạm, có thể làm các món như: chả rươi, mắm rươi, rươi hấp, nem rươi, rươi kho, rươi xào củ niễng măng tươi hay củ cải, thậm chí có nơi còn làm canh riêu rươi".

Nước rươi tinh chế từ cơ sở sản xuất của Anh Phạm Hữu Quyền TDP La Giang, phường Trung Lương (thị xã Hồng Lĩnh Tĩnh Hà Tĩnh) luôn là món ăn ẩm thực vàng trên các mâm cỗ của mỗi gia đình, bởi hương vị đặc trưng thơm ngon đằm. Ảnh: Thanh Huyền 

Rươi là vị thuốc quý

Không chỉ chế biến được nhiều món ẩm thực ăn ngon, rươi còn được xem là vị thuốc quý bởi nó có khả năng hỗ trợ điều trị nhiều căn bệnh hiệu quả. Khi gặp tình trạng mụn nhọt, mẩn ngứa, bạn có thể dùng rươi làm sạch, sấy khô, sau đó tán nhỏ, trộn cùng với nước và đắp lên vùng có mụn nhọt. Nếu mụn chưa vỡ, cách làm này giúp giảm tiêu sưng, giảm đau nhức, còn trường hợp mụn vỡ rồi thì có thể giúp nhanh khỏi và sớm hình thành da non.

Đặc sản từ rươi không những là món ăn ẩm thực vàng, rươi cũng là vỵ thuốc vô cùng quý giá. Ảnh: Thanh Huyền 

Ngoài ra, nhờ rươi có vị cay, mùi thơm, tính ấm nên có thể dùng để điều trị đau nhức xương khớp, kích thích vị giác, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, ăn không ngon miệng. Không những vậy, rươi giàu đạm và chất béo nên với người có thể trạng gầy có thể ăn rươi với lượng phù hợp để tăng cân và tăng sức đề kháng trong cơ thể. 

Bạn cũng có thể dùng ăn các món từ rươi để hỗ trợ điều trị một số chứng bệnh như: Khó tiêu, tiêu chảy, ho có đờm, điều khí,... Trên thực tế, nhiều người đã sử dụng rươi và nhận thấy cơ thể có những cải thiện đáng kể về sức khỏe. Với những công dụng tuyệt vời trên, vào mùa rươi, bạn hãy tận dụng “lộc trời cho” này để chăm sóc sức khỏe gia đình và bản thân nhé!

                              Thanh Huyền -  Trương Phi