5 nhóm giải pháp trọng tâm để thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và ổn định thị trường gạo

Phát biểu khai mạc hội nghị, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, gạo không chỉ là một mặt hàng lương thực thiết yếu mà còn mang ý nghĩa chiến lược, sống còn đối với hàng trăm quốc gia và nhiều châu lục. Đặc biệt, với những nước không có điều kiện tự chủ sản xuất hoặc gặp khó khăn về chính trị - xã hội, thì gạo trở thành mặt hàng bảo đảm an ninh quốc gia.

Tình hình xuất khẩu gạo Việt Nam

Trong 8 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 6,3 triệu tấn gạo, tăng 2% so với cùng kỳ. Với kế hoạch cả năm là 8 triệu tấn, ngành gạo đã hoàn thành gần 80% chỉ tiêu và hoàn toàn có khả năng vượt kế hoạch.

Gạo Việt Nam hiện đã có mặt tại hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ, mở rộng sang nhiều thị trường mới tiềm năng như Trung Đông, châu Phi, và Tây Á.

Mặc dù một số thị trường trọng điểm như Indonesia và Philippines đã tạm dừng nhập khẩu trong thời gian ngắn, tạo áp lực lên giá và tiêu thụ, nhưng về tổng thể, đầu ra của gạo Việt Nam vẫn được duy trì ổn định và nhu cầu nhập khẩu dự kiến sẽ quay trở lại vào dịp cuối năm. Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh tuyệt đối không được chủ quan và cần tiếp tục các giải pháp chiến lược.

Nâng tầm giá trị và chất lượng: Chìa khóa cho sự vững vàng

Để vững vàng trước những biến động của thị trường, việc nâng cao chất lượng và giá trị hạt gạo Việt là vô cùng quan trọng. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh cần tăng cường liên kết sản xuất và đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp đang mang lại hiệu quả tích cực.

Qua 11 mô hình thí điểm, đề án này đã cho thấy kết quả ấn tượng: năng suất tăng đến 50% trong khi chi phí giảm từ 20-30%, giúp doanh nghiệp và nông dân đảm bảo lợi nhuận ngay cả khi giá thị trường biến động. Mô hình này sẽ được tổng kết tại An Giang và tiếp tục nhân rộng.

Mục tiêu xuyên suốt của ngành nông nghiệp là vừa giữ ổn định an ninh lương thực trong nước, vừa duy trì giá trị xuất khẩu. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt mục tiêu không để xảy ra tình trạng ùn tắc cục bộ trong giai đoạn lúa thu hoạch tập trung (vụ Hè Thu dự kiến hoàn thành giữa tháng 9/2025, vụ Thu Đông thu hoạch rộ vào tháng 11 và 12/2025).

Lịch thời vụ ở từng vùng sẽ được bám sát để cân đối sản lượng và duy trì cơ cấu lúa chất lượng cao, đảm bảo nguồn cung cho cả thị trường trong nước và xuất khẩu.

 "Quan trọng là sản xuất phải theo nhu cầu, có liên kết chặt chẽ, giảm chi phí để tăng sức cạnh tranh. Khi đó, thị trường gạo Việt sẽ vững vàng hơn trước những biến động," Thứ trưởng Trần Thanh Nam khẳng định.

Đa dạng hóa thị trường và sản phẩm: Mở rộng cánh cửa xuất khẩu

Một trong những giải pháp trọng tâm là đa dạng hóa thị trường và sản phẩm nhằm giảm sự phụ thuộc vào một vài quốc gia truyền thống. Nhiều quốc gia châu Phi, cùng với Senegal và Bangladesh, đã bày tỏ sự quan tâm và mong muốn nhập khẩu gạo Việt Nam. Đặc biệt, Australia cũng đánh giá cao chất lượng gạo Việt, cho thấy tiềm năng mở rộng thị trường không chỉ giới hạn ở các đối tác truyền thống.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên chỉ ra cần đẩy mạnh tìm kiếm các thị trường tiềm năng như châu Phi, Trung Đông, Nam Á, Tây Á, Nam Mỹ. Hệ thống Tham tán thương mại được đề nghị tăng cường kết nối, cung cấp thông tin thị trường tại nước bản địa để doanh nghiệp trong nước có chiến lược xuất khẩu phù hợp.

5 nhóm nhiệm vụ giải pháp trọng tâm để thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và ổn định thị trường gạo

Để hỗ trợ ngành gạo phát triển bền vững, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã chỉ ra các nhóm nhiệm vụ giải pháp cần triển khai trong thời gian tới:

Thứ nhất, đối với Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Ngoại giao và các bộ, ngành liên quan: Tiếp tục theo dõi, nắm bắt thông tin, đánh giá tình hình liên quan đến hoạt động dừng nhập khẩu gạo của Philippines, tạm dừng của Indonesia để có tham mưu cho Chính phủ có giải pháp phù hợp.

Cập nhật tình hình, hướng dẫn giúp đỡ đối với vùng sản xuất, các doanh nghiệp xuất khẩu về những thay đổi trong chính sách của Philippines và Indonesia để có giải pháp thích ứng. Đồng thời tích cực cung cấp thông tin, dự báo thị trường, nhất là các thị trường tiềm năng (châu Phi, Trung Đông, Nam Á, Tây Á, Nam Mỹ) để các doanh nghiệp xuất khẩu có dư địa lựa chọn và tiếp cận, tránh lệ thuộc vào một vài thị trường lớn trong dài hạn.

Khẩn trương xem xét hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình hoàn tất thủ tục xuất nhập khẩu một cách nhanh chóng thuận tiện như áp dụng chuyển đổi số, giảm thời gian và chi phí trong hoạt động thu mua, xuất khẩu gạo. Tăng cường giao thiệp, đàm phán, ký kết mới hoặc nâng cấp các thỏa thuận có sẵn về thương mại gạo với các nước, nhất là những nước, khu vực có nhiều tiềm năng hoặc các nước có FTA với chúng ta.

Chú trọng hướng dẫn, giúp đỡ các địa phương trong quy hoạch vùng trồng, áp dụng công nghệ xanh, quy trình sản xuất sạch, xây dựng quảng bá thương hiệu và truy xuất nguồn gốc, xuất khẩu theo đề án chính ngạch. Đẩy mạnh thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa phát thải thấp, chất lượng cao.

Thứ hai, đối với Bộ Tài chính, Ngân hàng nhà nước: Nhanh chóng làm thủ tục hoàn thuế Giá trị gia tăng cho doanh nghiệp xuất khẩugạo, góp phần giúp doanh nghiệp thu hồi, bổ sung nguồn vốn cho sản xuất kinh doanh.

Đơn giản hóa các thủ tục Hải quan, thông quan, nhất là vào thời điểm các nước nhập khẩucó nhucầu. Xem xét nâng hạn mức tín dụng và cung cấp vốn kịp thời để doanh nghiệp có thể thu mua, tạm trữ xuất khẩu gạo. Đồng thời, xem xét nâng mức dự trữ quốc gia trong ngắn hạn

Thứ ba, đối với Chính phủ, Quốc hội: Bộ trưởng kiến nghị Chính phủ, Quốc hội sớm xem xét giải quyết các đề xuất, kiến nghị của các Hiệp hội ngành hàng liên quan tới Luật thuế Giá trị gia tăng. Đồng thời, xem xét ban hành cơ chế hỗ trợ vốn ưu đãi hoặc chính sách hỗ trợ thuê kho bãi (logistics) để doanh nghiệp có điều kiện tăng thu mua, tạm trữ, tìm kiếm thị trường xuất khẩu gạo bền vững.

Thứ tư, đối với Hiệp hội, ngành hàng: Đề nghị tăng cường cung cấp thông tin hỗ trợ doanh nghiệp hội viên trong các hoạt động xuất khẩu gạo vào các thị trường, nhất là các thị trường tiềm năng, thị trường đang có những thay đổi bất thường cho các doanh nghiệp hội viên.

Cùng với đó, vận động doanh nghiệp hội viên tuân thủ nghiêm các chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước trong sản xuất, thu mua, dự trữ và xuất khẩu gạo. Đồng thời chấp hành tốt các quy định, cơ chế chính sách của nước nhập khẩu gạo để không xảy ra những sự cố đáng tiếc trong các hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam vào các thị trường này.

Thứ năm, đối với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo: Cần chú trọng duy trì chất lượng sản phẩm hàng hóa, tiếp tục nghiên cứu thị trường và đáp ứng tối đa các tiêu chuẩn mà nước nhập khẩu đưa ra. Đồng thời coi trọng việc xây dựng, củng cố và quảng bá thương hiệu gạo Việt Nam trong các thị trường xuất khẩu.

Cùng với đó, tiếp tục điều chỉnh để một mặt khai thác tốt các thị trường truyền thống, mặt khác, đẩy mạnh tìm kiếm và tiếp cận, khai thác các thị trường mới còn nhiều tiềm năng (châu Phi, Trung Đông, Tây Á, Nam Á…) nhất là các thị trường mà Chính phủ các Bộ, Ngành chức năng đã có thỏa thuận về thương mại gạo.

Tiếp tục đẩy mạnh mua vào, tạm trữ (không dừng) để chuẩn bị cho các hợp đồng đã ký để khi các đối tác mua lại, ta có hàng giao ngay. Tăng cường bán hàng sang châu Phi, Bangladesh, Senegal, Trung Đông và các thị trường đang có nhu cầu; đa dạng các chủng loại hàng hóa, các thị trường ngách và thị trường có yêu cầu cao.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng đề nghị các cơ quan báo chí truyền thông đẩy mạnh tuyên truyền về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước trong việc khuyến khích sản xuất xanh, củng cố và quảng bá thương hiệu sản phẩm, tránh đưa tin thiếu kiểm chứng, bất lợi cho quá trình đàm phán.

Với những giải pháp đồng bộ từ Chính phủ, sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương và nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp, ngành gạo Việt Nam hoàn toàn có thể nâng tầm giá trị, mở rộng thị trường và khẳng định vị thế vững chắc trên bản đồ lương thực toàn cầu.

Tuấn Kiệt