Tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm buôn bán, vận chuyển thuốc lá điện tử

Chiều ngày 11/11, tại Nhà Quốc hội, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội tiến hành chất vấn và trả lời chất vấn nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực y tế. Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì điều hành phiên họp.

Giải trình làm rõ thêm các vấn đề được nêu tại phiên chất vấn, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, Bộ Công Thương rất chia sẻ mối quan tâm và lo ngại của các đại biểu liên quan đến vấn đề thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Chúng ta đều biết là kinh doanh thuốc lá là ngành kinh doanh có điều kiện, được quy định rất rõ trong Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, trong Nghị định 67 năm 2013 của Chính phủ và các văn bản pháp luật có liên quan. Tuy nhiên, sản phẩm thuốc lá thế hệ mới gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng lại chưa được định nghĩa trong Luật Phòng chống tác hại thuốc lá và các văn bản pháp luật có liên quan.

"Do vậy, có thể nói trong một thời gian dài vừa qua, tồn tại khoảng trống pháp lý trong công tác quản lý nhà nước đối với loại hình sản phẩm này" - Bộ trưởng nói.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên phát biểu. Ảnh: Quochoi.vn

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho hay, từ cuối nhiệm kỳ Chính phủ khóa trước, tức là năm 2019-2020, vì do thiếu công cụ quản lý thuốc lá thế hệ mới, trong khi nó đã và đang len lỏi và phát triển khá mạnh ở thị trường của Việt Nam, cho nên Bộ Công Thương lúc đó đã đề xuất Chính phủ, được Chính phủ khóa trước cho phép xây dựng Đề án thí điểm để quản lý loại hình thuốc lá này.

Tuy nhiên, trong khi lấy ý kiến của các Bộ, ngành, thì nhiều Bộ ngành đồng thuận với đề xuất của Bộ Công Thương và chỉ đạo của Chính phủ nhưng cũng có những Bộ, ngành phản đối, đặc biệt là Bộ Y tế cho rằng nó là một sản phẩm có hại cho sức khỏe. Vì thế từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Bộ Công Thương đã đồng ý với đề xuất này của Bộ Y tế và thống nhất là sản phẩm này có hại với sức khỏe thì phải cấm, và Bộ đã kiên trì đề xuất sớm ban hành khuôn khổ pháp lý để cấm sản phẩm này.

Thực tế, trong thời gian vừa qua, Bộ Công Thương luôn từ chối cấp phép kinh doanh và cấp đăng ký thông báo cho website thương mại điện tử kinh doanh thuốc lá thế hệ mới. Đồng thời, Bộ đã chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường kiểm tra và đã xử lý hàng trăm vụ việc đối với loại hình kinh doanh sản phẩm này.

Để khắc phục tình trạng nêu trên trong thời gian tới, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu rõ, Bộ Công Thương thống nhất đề xuất:

Thứ nhất, Quốc hội, Chính phủ sớm cho ban hành chính sách quản lý chặt chẽ, rõ ràng đối với loại sản phẩm này để khắc phục khoảng trống pháp lý; có thể là sửa Luật Phòng chống tác hại thuốc lá hay ban hành một luật mới, để trên cơ sở đó, các cấp, các ngành cùng vào cuộc để xử lý vấn đề triệt để theo kiến nghị của đại biểu.

Thứ hai, trong khi chưa có luật hoặc chưa sửa đổi được Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục chỉ đạo Quản lý thị trường phối hợp với các cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân buôn bán tàng trữ, vận chuyển thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; phối hợp chặt chẽ các lực lượng chức năng nhất là Ban chỉ đạo 389, Hải quan, Biên phòng, Công an, chính quyền các địa phương thực hiện nghiêm chỉ đạo của Thủ tướng tại Công điện số 47 ngày 13/5/2024 về tăng cường quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

"Ngoài ra, cũng cần lưu ý rằng, các vi phạm đối với thuốc lá truyền thống hay thuốc lá thế hệ mới hiện nay chủ yếu là do nhập lậu, do vậy, các lực lượng chức năng cũng cần phải ngăn chặn tốt ngay từ cửa khẩu, biên giới thì mới hạn chế được" - Bộ trưởng nhấn mạnh.

Thứ ba, tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Thông tin và Truyền thông tăng cường công tác thông tin, giáo dục truyền thông về tác hại của thuốc lá điện tử, đặc biệt là đối với đối tượng là trẻ em, học sinh; xem xét đưa vào chương trình giảng dạy trong nhà trường tác hại của thuốc lá, nhất là thuốc lá thế hệ mới, các quy định cấm và chế tài xử lý vi phạm của pháp luật.

Đồng thời, phải huy động sự tham gia và vào cuộc của các tổ chức chính trị xã hội như: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, gia đình, nhà trường, cộng đồng dân cư trong tuyên truyền giáo dục về tác hại của thuốc lá nói chung và thuốc lá điện tử thế hệ mới nói riêng.

Cuối cùng, đề nghị tăng cường trách nhiệm quản lý của chính quyền địa phương trong kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm theo chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước theo địa bàn.

Trước đó, tham gia chất vấn, đại biểu Phạm Thị Kiều - Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông nêu ý kiến, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang là mối nguy hiểm cho sức khoẻ con người, nhất là đối với thanh thiếu niên. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết đánh giá về thực trạng này và giải pháp kiểm soát tình hình này?

Trả lời chất vấn đại biểu liên quan đến thực trạng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang tăng nhanh và tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của người dân, đặc biệt là đối với giới trẻ.

Qua điều tra tại 34 tỉnh, thành phố vào năm 2020 cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở người trưởng thành từ 15 tuổi trở lên tăng 18 lần từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020, trong đó tập trung cao nhất ở nhóm tuổi từ 15 đến 24 tuổi. Kết quả điều tra liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng theo các nhóm tuổi thấy rằng, nhu cầu và  việc sử dụng trong giới trẻ, đặc biệt là đối với phụ nữ trẻ em gái cũng tăng lên.

Bộ trưởng Bộ Y tế cũng phân tích về những tác hại của việc sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, đặc biệt là đối với giới trẻ. Để giải quyết vấn đề này, Bộ trưởng đề xuất sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá trình Quốc hội xem xét, trong đó có các quy định cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Tiếp tục trả lời chất vấn của đại biểu liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và tác hại đến sức khỏe người dân, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, Việt Nam đã tham gia vào công ước khung phòng, chống tác hại của thuốc lá. Bên cạnh giảm thiểu tác hại của thuốc lá thông thường, với những hình thức xuất hiện mới của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, ngành y tế cũng đã có rất nhiều giải pháp tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, trong đó tăng cường tuyên truyền về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trên các phương tiện thông tin đại chúng, Bộ Y tế phối hợp với ngành giáo dục, các cơ quan liên quan tăng cường truyền thông và phòng chống tác hại thuốc lá nói chung, trong đó có thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, qua lấy ý kiến của các bộ, ngành đa phần rất ủng hộ đề nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội có những giải pháp cấm sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Bộ Y tế đã tổ chức đánh giá tác động làm căn cứ khoa học; đã tổ chức công bố tác hại của thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử ra công chúng. Các giải pháp này là những giải pháp mang tính chất căn cơ để cung cấp các bằng chứng, căn cứ pháp lý để Chính phủ quyết định các giải pháp phòng chống tác hại của thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử.

Tham gia chất vấn, đại biểu Đỗ Thị Lan Đoàn - ĐBQH tỉnh Quảng Ninh nêu câu hỏi, Công điện số 47 của Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Y tế kiểm soát, ngăn chặn kịp thời tác hại của thuốc lá này. Cụ thể, nghiên cứu, đề xuất ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành giải pháp quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết khi nào sẽ thực hiện nhiệm vụ này?

Bên cạnh đó, trong dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) trình Quốc hội, Điều 12 có quy định trường hợp thuốc lá mới được phép nhập khẩu, sản xuất kinh doanh tại Việt Nam theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá hoặc văn bản quy phạm pháp luật quy định thì các sản phẩm thuốc lá mới sẽ là đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết quan điểm về quy định này?

Liên quan đến câu hỏi của đại biểu về triển khai Công điện 47 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ Y tế đã hoàn thành báo cáo trình Chính phủ cho ý kiến, trình Ủy ban Thường vụ cho ý kiến và ban hành nghị quyết.

Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt trình tại Kỳ họp thứ 8 đã đề xuất đến nội dung tính thuế đối với thuốc lá mới trong phần tổ chức thực hiện, Bộ trưởng cho biết, Bộ Y tế đã có ba văn bản gửi Bộ Tài chính và Văn phòng Chính phủ đề xuất cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Bởi trên cơ sở đánh giá của Hiệp hội kinh tế y tế, nếu thu được một đồng thuế liên quan tới các loại thuế này, chúng ta phải mất 5 đồng để giải quyết các vấn đề liên quan tới sức khỏe của người dân, chưa kể các hệ lụy gây ra đối với sức khỏe tinh thần, thể chất của người dân.

Minh Anh (t/h)