Phát triển đại lý làm thủ tục hải quan: Cần nhiều giải pháp!

Vai trò của đại lý hải quan không thể thiếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Ở hầu hết các quốc gia, đại lý làm thủ tục hải quan (gọi tắt là ĐLHQ) là một loại hình dịch vụ rất phát triển trong hoạt động xuất nhập khẩu, đây là một khâu trong chuỗi dịch vụ giao nhận hàng hóa mà nhiều nước đã áp dụng hiệu quả. 

ĐLHQ sẽ giúp doanh nghiệp xuất nhập khẩu thông quan nhanh hàng hoá, tránh được những vi phạm trong quá trình làm thủ tục hải quan và tiết kiệm được chi phí. Đồng thời, việc đại lý hải quan phát triển sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp giảm chi phí đầu tư về nhân sự, trang thiết bị, phương tiện hiện đại phục vụ cho việc làm thủ tục hải quan, tăng năng lực cạnh tranh trên thị trường. Đó là nội dung được ông Lưu Mạnh Tưởng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan cho biết tại Hội thảo “Phát triển đại lý hải quan: Thực trạng và giải pháp”, diễn ra chiều ngày 10/10/2024, tại Hà Nội.

Trong thương mại quốc tế, ĐLHQ đóng vai trò quan trọng, đặc biệt trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Thực tế hiện nay, khi các doanh nghiệp hoặc cá nhân muốn xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa từ các quốc gia khác, các đại lý hải quan đóng vai trò thiết yếu trong việc giúp họ điều hướng các quy định xuất nhập khẩu phức tạp và thông quan. Họ chính là các chuyên gia trong lĩnh vực này, sử dụng nhiều kỹ năng và kiến thức chuyên sâu về quy trình hải quan và sự hiểu biết về tuyến đường vận chuyển để hướng dẫn khách hàng doanh nghiệp của họ.

Chưa phát huy hết vai trò

Tại Hội thảo, bên cạnh làm rõ vai trò của ĐLHQ, lãnh đạo Tổng cục Hải quan đề nghị các đại biểu tập trung thảo luận, phân tích và đánh giá tình hình hoạt động của các ĐLHQ hiện nay; thực trạng quy định pháp luật đối với ĐLHQ và công tác quản lý hải quan về hoạt động của ĐLHQ.
Đồng thời, trao đổi và gợi ý những giải pháp tháo gỡ vướng mắc trong phát triển ĐLHQ, đề xuất cơ chế quản lý hoạt động, nhân viên theo hướng tạo thuận lợi, giảm thủ tục, giảm chi phí, giảm thời gian, hỗ trợ thông tin, giải đáp thông tin liên quan đến xuất nhập khẩu hàng hóa, làm thủ tục hải quan… hỗ trợ cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu và các đại lý, nhân viên ĐLHQ trong quá trình thực hiện hoạt động thông quan hàng hóa.

Theo ông Lưu Mạnh Tưởng, Phó Tổng cục Trưởng, Tổng Cục Hải Quan đánh giá, so với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, hoạt động đại lý hải quan hoạt động chưa thực sự hiệu quả, đáp ứng nhu cầu đặt ra, tỉ lệ tờ khai đại lý được ủy quyền nộp thuế thay hoàn toàn cho chủ hàng chiếm tỉ lệ rất thấp, mức độ tin cậy của đại lý chưa được đánh giá ở mức cao.

" Nhiều đại lý làm thủ tục hải quan có trình độ quản lý còn hạn chế và tính thích ứng khi xử lý công việc liên quan đến thủ tục hải quan vẫn còn nhiều lúng túng, nhất là những khi có việc đại lý hải quan thực hiện công việc về thủ tục hải quan chưa đúng (như khai báo sai về mã số, thuế suất, khai sai về trị giá hải quan...) dẫn đến bị xử lý vi phạm hành chính về hải quan hoặc bị truy thu thuế hoặc phải thực hiện chính sách quản lý đối với hàng hóa xuất nhập khẩu mà chính doanh nghiệp đại lý hải quan là người phải thay mặt chủ hàng thực hiện", ông Lưu Mạnh Tưởng nêu cụ thể.

Cùng nhận định về vai trò của ĐLHQ, đại diện Viện Nghiên cứu Hải quan cho rằng, ĐLHQ tại Việt Nam, được kỳ vọng trở thành cánh tay nối dài giúp cơ quan Hải quan, doanh nghiệp xuất nhập khẩu giảm tải áp lực công việc khi khối lượng hàng hóa và nhu cầu xuất nhập khẩu ngày một gia tăng. Tuy nhiên phải thừa nhận một thực tế là tại Việt Nam, hoạt động của các đại lý hải quan hiện vẫn chưa được như mong đợi.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, thời gian qua, Tổng cục Hải quan đã công nhận hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan đối với hơn 1.600 doanh nghiệp, tuy nhiên số lượng ĐLHQ hiện đang hoạt động khoảng 1.200 đại lý. Về nhân viên ĐLHQ, Tổng cục Hải quan đã cấp mã số nhân viên ĐLHQ cho khoảng 3.200 nhân viên nhưng hiện cả nước có khoảng 1.700 mã số nhân viên ĐLHQ đang hoạt động. Ngay cả đối với số lượng ĐLHQ đang hoạt động thì cũng chưa thể hiện được hết vai trò của mình trong chuỗi cung ứng.

Cho biết thực trạng hoạt động của ĐLHQ tại Đà Nẵng, ông Bùi Tuấn Hải, Phó Cục Trưởng Cục Hải quan TP. Đà Nẵng cho biết: Hoạt động ĐLHQ hiện nay vẫn chủ yếu dừng lại ở khâu kê khai, làm thủ tục, việc ký tên, đóng dấu trên hồ sơ hải quan vẫn là DN xuất nhập khẩu.

 Cần nhiều giải pháp phát triển đại lý thủ tục hải quan trong bối cảnh mới

Đại diện Viện Nghiên cứu Hải quan cho rằng, để ĐLHQ tại Việt Nam phát triển cả về lượng và chất, phát huy được vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng thì cần đánh giá rõ bản chất, vai trò, vị trí của đại lý hải quan trong quy trình làm thủ tục hải quan, trong chuỗi cung ứng. Từ đó, giải quyết vấn đề cạnh tranh không lành mạnh giữa các đại lý hải quan hoạt động với tư cách cá nhân tự do, với các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đại lý hải quan được cấp phép đầy đủ và những người chỉ làm dịch vụ khai thuê hải quan. Đồng thời, cần có những chính sách ưu tiên, ưu đãi, tạo thuận lợi đối với việc thực hiện thủ tục thông qua đại lý hải quan. Từ đó, đưa ra chủ trương phát triển hoạt động đại lý hải quan tại Việt Nam theo định hướng, lộ trình cụ thể.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng, theo TS. Bùi Thái Quang - Viện trưởng Viện Hải quan - Thuế - Kho bạc, Trường Đại học Tài chính - Ngân hàng Hà Nội, đại lý hải quan đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng và xuất nhập khẩu hàng hóa. Tuy nhiên, qua nghiên cứu, có thể thấy rằng các đại lý hải quan tại Việt Nam vẫn còn gặp nhiều hạn chế, từ cơ chế pháp lý chưa hoàn thiện, chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu, cho đến việc ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế. Những vấn đề này đang cản trở khả năng nâng cao hiệu quả hoạt động của đại lý hải quan, đồng thời làm giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Để khắc phục các hạn chế này, nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp chiến lược như hoàn thiện hệ thống pháp lý liên quan đến hoạt động của đại lý hải quan, cải thiện chất lượng đào tạo và cấp chứng chỉ chuyên môn cho nhân viên, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và tự động hóa quy trình làm việc. Ngoài ra, sự hỗ trợ của Chính phủ, các Bộ, ngành thông qua các chính sách khuyến khích và hợp tác quốc tế sẽ góp phần quan trọng trong việc phát triển hệ thống đại lý hải quan theo hướng chuyên nghiệp và hiện đại. Nhìn chung, việc phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của đại lý hải quan là yếu tố then chốt không chỉ thúc đẩy thương mại quốc tế mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước tham gia sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là một hướng đi tất yếu để đáp ứng yêu cầu của một nền kinh tế hiện đại và cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Ông Lưu Mạnh Tưởng cho rằng, Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030 (tại Quyết định số 628/QĐ_TTg về phê duyệt chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030 ngày 20/5/2022 của Thủ tưởng Chính phủ) đã đặt ra mục tiêu tiếp tục xây dựng và phát triển đại lý làm thủ tục hải quan chuyên nghiệp, đồng bộ, hiện đại, toàn diện và đa dạng hơn; hướng tới thực hiện áp dụng công nhận chế độ ưu tiên cho đại lý làm thủ tục hải quan; từng bước thực hiện tự động hóa quản lý hoạt động khai hải quan của các đại lý làm thủ tục hải quan, nhân viên được cấp thẻ thông qua việc kiểm soát việc làm thủ tục hải quan. Điều này đòi hỏi, cơ quan Hải quan và đại lý thủ tục hải quan, các doanh nghiệp có hàng hoá xuất nhập khẩu cần chung tay nghiên cứu hướng đến phát triển, nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động đại lý thủ tục hải quan, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp đại lý hải quan ở phạm vi cấp Ngành, cấp Cục và cấp Chi cục.

Ông Lưu Mạnh Tưởng mong muốn, các ý kiến đóng góp tại hội thảo sẽ là tài liệu, gợi ý để Tổng cục Hải quan nâng cao vai trò quản lý nhà nước, hoàn thiện chính sách pháp luật về đại lý hải quan; tạo thuận lợi hơn nữa đối với hoạt động xuất nhập khẩu thông qua đại lý hải quan; hỗ trợ đại lý nâng cao năng lực, chất lượng làm thủ tục hải quan; hợp tác phát triển đại lý hải quan; minh bạch hóa hoạt động đại lý hải quan v.v...

Tiến Vinh