NSND Thanh Ngoan: Hy vọng sẽ có thêm nhiều Liên hoan Xẩm

- Là giám đốc Nhà hát truyền thống đầu ngành, chị có niềm tin vào sức sống của Xẩm cũng như các di sản âm nhạc dân tộc trong bối cảnh hiện tại chứ?

Có thể 40 năm làm nghệ thuật truyền thống nên tôi tin tưởng dù đất nước mình nghèo nhưng dòng chảy văn hoá vẫn lấp lánh và đẹp đẽ. Vì tin nên tôi luôn đau đáu với nghệ thuật dân gian. Tôi luôn cho rằng, văn hoá sẽ sống cùng với dân tộc, gọi tên bản sắc dân tộc và là niềm kiêu hãnh của chúng ta khi sánh vai với bạn bè quốc tế. Nếu chỉ vì mục đích làm giàu mà chúng ta xoá đi cốt cách, trái tim Việt Nam là văn hoá, vốn quý cha ông để lại thì thực sự là mất mát lớn và rất đáng báo động.

Tôi đi nước ngoài nhiều và chưa bao giờ trong những chuyến đi như vậy, dù với tư cách, mục đích khác nhau, tôi không cố gắng để giới thiệu văn hoá dân tộc, các thể loại âm nhạc dân gian Việt Nam đến với bạn bè quốc tế và kiều bào. May mắn thay, chúng tôi là nghệ sỹ nên khi giới thiệu vốn cổ văn hoá, khi bạn bè quốc tế còn ngơ ngác, chúng tôi có thể múa hay hát ngay một làn điệu. Những điểm ấy là lợi thế để di sản đi xa hơn tới bốn phương. Điều dễ dàng nhận thấy là kiều bào ta ở nước ngoài yêu và khao khát nghệ thuật dân tộc vô cùng.

- Nhà hát chị có một sân khấu chuyên nghiệp để biểu diễn nghệ thuật truyền thống, hiện các chương trình biểu diễn thế nào?

Nghệ thuật dân gian mộc mạc và quá hay. Khi nhà hát tổ chức chiếu chèo truyền thống, chúng tôi giới thiệu thêm cả những loại hình diễn xướng dân gian khác như hát văn, hát xẩm, hát cửa đình trong ca trù. Chúng tôi có sân khấu biểu diễn hàng tuần, có khách ruột và nhiều khác nước ngoài đến để thưởng thức. Dù khó khăn nhưng nếu không đỏ lửa, không nuôi dưỡng mà biểu diễn giới thiệu được chăng hay chớ thì thật tiếc. Tôi cho rằng việc giữ sân khấu truyền thống như vậy phải được xem như là một nhiệm vụ quan trọng.

Những người làm quản lý phải hiểu mạch nguồn phát triển kinh tế phải giữ được bản sắc văn hoá. Trước tôi, các thầy đã làm, các nhà nghiên cứu, các nghệ sỹ đã cùng nhân dân gìn giữ, bảo tồn vốn cổ. Ngày nay, chúng ta phải ngồi với nhau để cùng nhau phát triển nét độc đáo và là linh hồn người Việt đó. Tôi cũng cho rằng, phải có kiến thức chuyên môn thì mới giữ được vốn quý di sản không bị biến dạng. Như nhà hát Chèo Việt Nam, ngoài những vở diễn đương đại, phát triển thể loại làn điệu với những thể nghiệm, chúng tôi vẫn gìn giữ chèo cổ, làn điệu và vở diễn kinh điển. Chúng tôi không chạy theo thị hiếu khán giả để bóp méo, để chèo thành “chéo”. Hiểu đơn giản, ví dụ như Unesco công nhận vịnh Hạ Long là di sản thiên nhiên thế giới, không thể phá nó đi để xây dựng cái mới thêm vào di sản. Với xẩm hay các di sản nghệ thuật dân gian cũng như vậy.

Có người đã phát biểu, phải chấp nhận sự biến dạng thì nghệ thuật dân gian mới có thể tồn tại và được công chúng đương đại đón nhận. Đó là một sai lầm quá đáng và cần phải điều chỉnh ngay.

Nếu như chúng tôi không mang hát văn sang Pháp từ 1993, thì làm sao có một hát văn đã thành di sản thế giới và có đời sống sôi động như hiện nay. Nếu chúng tôi không nỗ lực phục dựng xẩm từ năm 2005, lan toả và có nhiều chiếu xẩm thì làm sao xẩm có một Liên hoan như bây giờ. Các nghệ sỹ đương đại như Quốc Trung, Trần Mạnh Hùng, Hồ Hoài Anh cũng không thể thấy cái hay và cái đẹp trong văn hoá dân gian để sáng tạo ra những dự án được công chúng yêu mến như đã thấy.

- Liên hoan Xẩm đầu tiên vừa diễn ra, chị đánh giá như thế nào?

Phải nói là rất mừng. Cục văn hoá cơ sở và Ninh Bình đã làm rất tốt công việc này. Tôi tiếc là mình không thể tham gia được trong liên hoan lần này. Nhưng thông qua những nhạc sỹ Thao Giang và những người khác, tôi cũng sẽ thu gom lại những thông tin để hiểu rõ hơn, nắm bắt sát hơn về thực tế di sản như thế nào.

Trung tâm Phát triển nghệ thuật Âm nhạc Việt Nam là mạch nguồn đầu tiên để xẩm nở rộ, thu gom các chiếu xẩm để công chúng biết đến nhưng cũng cần có một liên hoan chuyên nghiệp để chúng ta có cái nhìn và đánh giá đúng nhất về hiện trạng di sản. Có thể nhiều điều còn chưa được nhưng phải khuyến khích.

Tôi hy vọng, liên hoan lần này thành công sẽ là tiền đề cho nhiều liên hoan tiếp theo. Đây là một trong những cách truyền thông xẩm một cách hiệu quả đến với công chúng. Với những người đã yêu và hát xẩm, nếu chưa có cơ hội tham gia Liên hoan, sẽ từ thành công của kỳ này mà tìm cơ hội để tham gia những lần tới.

Xin cảm ơn chị!

Ngân An