Một số lưu ý khi xuất khẩu nông sản sang Hoa Kỳ

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), tổng kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản 2 tháng đầu năm 2024 ước đạt 9,84 tỷ USD, tăng hơn 50% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, Hoa Kỳ là nhà mua hàng lớn nhất của nông - lâm - thủy sản Việt với kim ngạch 2,1 tỷ USD.

Với kết quả đạt được 2 tháng đầu năm 2024, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhận xét, từ cơ cấu thị trường cho thấy chất lượng nông sản của chúng ta đáp ứng được các thị trường cao cấp. Ví dụ, Hoa Kỳ, châu Âu chúng ta đã có khởi động rất tốt, điều này cho thấy sự phục hồi của các thị trường cũng như việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp đã gắn với thị trường chặt chẽ hơn.

Còn theo TS Lê Đăng Doanh, Chuyên gia kinh tế cao cấp, cho rằng cơ hội đối với nông sản Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ là rất lớn. Nhiều nông sản đặc trưng của Việt Nam như cà phê, hồ tiêu... nhưng Hoa Kỳ không có thế mạnh để sản xuất. Đặc biệt, với 2 triệu người Mỹ gốc Việt thì đây sẽ là những bạn hàng hết sức thiện chí đối với hàng hóa nông sản Việt Nam.

Bà Phan Thị Mỹ Yến - Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu phát triển Thương hiệu Việt, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ Việt Nam – chia sẻ, qua khảo sát các siêu thị tại Hoa Kỳ cho thấy, nhu cầu các loại nông sản của Việt Nam tại đây rất lớn nhưng đa số đều được tiêu thụ dưới thương hiệu của nước ngoài. Nguyên nhân do Việt Nam chủ yếu xuất khẩu nông sản thô, đóng bao lớn và không nhãn mác. Các doanh nghiệp Hoa Kỳ nhập khẩu về rồi chế biến sâu, hoặc đóng nhãn mác của họ. Đây là vấn đề trăn trở của các doanh nghiệp kinh doanh nông sản và những người làm thương hiệu tại Việt Nam.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Đình Tùng - Tổng giám đốc Tập đoàn Vina T&T cho hay, nông sản Việt khi xuất khẩu sang Hoa Kỳ hay gặp vấn đề chất lượng không đồng đều. Vài lô đầu có thể chất lượng rất ổn, nhưng rồi đến các lô hàng sau lại “xôi đỗ”, có lô phải bỏ đi phần lớn. Lý do thì nhiều, nhưng nên chú ý tới công tác bảo quản. Như hàng rau quả, trái cây, trên đường vận chuyển xuyên Thái Bình Dương có khi bị kém chất lượng bởi container mất lạnh. Hình thức xuất khẩu của phần lớn doanh nghiệp Việt là xuất nợ, thu tiền sau. Vậy nên gặp phải lô kém chất lượng, bạn hàng sẽ từ chối thanh toán, phía Việt Nam dễ mất trắng.

Trước những thông tin trên, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cũng cho rằng, mặc dù các sản phẩm nông sản thực phẩm Việt Nam ngày càng thâm nhập thị trường quốc tế rộng rãi, năng lực xuất khẩu ngày được nâng cao. Trong đó, Hoa Kỳ là một thị trường lớn mạnh, có sức tiêu thụ rất lớn, là mục tiêu hướng đến của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu. Tuy nhiên, để xâm nhập vào được thị trường này là vấn đề thử thách đối với doanh nghiệp Việt Nam.

Bà Jolie Nguyễn - CEO kiêm nhà sáng lập Công ty LNS International, lưu ý vấn đề thủ tục, giấy tờ chứng thực tiêu chuẩn thực phẩm, nông sản. Theo đó, doanh nghiệp xuất khẩu trước tiên cần nắm thật chắc sản phẩm của mình. Tùy loại mà sẽ xác định xem cần đáp ứng quy trình thủ tục của những cơ quan nào bên Hoa Kỳ. Chẳng hạn, với hàng thủy hải sản thì sản phẩm tươi sống, đông lạnh và sản phẩm đã chế biến đều có thủ tục riêng.

Với sản phẩm đã chế biến thì thủ tục là đăng ký, lập hồ sơ theo quy định của Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cùng các yêu cầu về đóng gói. Còn với thủy sản tươi sống, đông lạnh, doanh nghiệp cần có thêm giấy phép của Cơ quan Quản lý Cá và Động vật hoang dã (USFWS). Cơ quan này sẽ xác nhận việc sản phẩm đáp ứng các tiêu chí về đánh bắt hợp pháp, về kiểm soát hóa chất trong quá trình nuôi trồng...

Tương tự, ông Dương Võ - CEO của Mekong Foods lưu ý, ngoài việc đáp ứng thủ tục hải quan, đưa được hàng vào biên giới Hoa Kỳ, các doanh nghiệp Việt cũng cần quan tâm tới câu chuyện bán hàng. Các công ty xuất khẩu không nên bỏ mặc việc đó cho đơn vị nhập khẩu. Bởi Hoa Kỳ là thị trường có độ cạnh tranh cao, để thương hiệu Việt chiếm lĩnh, thay thế cho những thương hiệu sản phẩm mà người tiêu dùng Hoa Kỳ vốn đã quá quen thuộc là việc không hề dễ dàng.

Theo ông Nguyễn Như Phong, Phó Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông thôn, Bộ NN&PTNT đánh giá, mặc dù hàng nông sản, thực phẩm Việt Nam đã có sự tăng trưởng rất cao trong những năm gần đây, giúp Việt Nam trở thành nguồn cung thứ 4 về nông sản, thực phẩm tại đây, nhưng tỷ trọng vẫn còn rất khiêm tốn và nông sản Việt Nam chủ yếu xuất thô, giá cả kém cạnh tranh. Các kênh phân phối mà hàng nông sản, thực phẩm Việt Nam tiếp cận được cũng còn rất hạn chế, chủ yếu là các công ty thu mua. Trong khi các công ty chế biến, tổ chức bán buôn, bán lẻ, hầu như Việt Nam chưa tiếp cận được.

Ông Phong đề xuất giải pháp tăng cường đàm phán mở cửa thị trường với phía Hoa Kỳ để xuất khẩu các mặt hàng có lợi thế cạnh tranh của Việt Nam như rau quả, trái cây, thủy sản; đảm bảo tiếp cận được các thông tin sớm, cảnh báo sớm để xử lý tranh chấp thương mại trong lĩnh vực nông, lâm thủy sản. Để làm được điều này cần vai trò rất lớn của các cơ quan quản lý nhà nước, trong đó có Bộ Công Thương, Bộ NN&PTNT, các tham tán tại Hoa Kỳ.

Về vấn đề dư lượng, bà Trần Thùy Dung, Bộ phận thường trực, Cục Bảo vệ thực vật phía Nam tại TP.HCM cho biết, quy định của EU, Hoa Kỳ liên tục có sự điều chỉnh. Riêng trong năm 2023 EU đã công bố 120 thay đổi về mức dư lượng. Để cập nhật được những thông tin này, DN có thể liên hệ với Văn phòng SPS Việt Nam, Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường, hoặc trên website của Cục Bảo vệ thực vật cũng thường xuyên cập nhật các quy định thay đổi của các nước.

Trong khi đó, Hoa Kỳ yêu cầu các loại trái cây xuất khẩu vào thị trường này đều phải thực hiện chiếu xạ. Tuy nhiên, hiện tại Hoa Kỳ mới chỉ chấp thuận cho 2 nhà máy chiếu xạ là Sơn Sơn và Toàn Phát ở tại phía Nam được chiếu xạ các sản phẩm trái cây để xuất khẩu vào Hoa Kỳ. Hiện Bộ NN&PTNT đang nỗ lực đàm phán để Hoa Kỳ chấp thuận cho một nhà máy ở phía Bắc được cung cấp dịch vụ chiếu xạ, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí vận chuyển, kho bãi cho trái cây xuất khẩu của Việt Nam.

Thanh Mai (t/h)