Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EFTA và tiềm năng với thị trường Na Uy

Chiều ngày 21/7, tại TP. Đà Nẵng, Sở Công Thương thành phố phối hợp với Trường Đại học Ngoại thương (FTU) tổ chức Hội nghị đối thoại công - tư với chủ đề "Tiềm năng thị trường khối EFTA trong bối cảnh đàm phán và ký kết Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EFTA".

Tại hội nghị, bà Đỗ Thị Quỳnh Trâm, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP. Đà Nẵng cho biết, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EFTA đang trong giai đoạn đàm phán và và kỳ vọng sớm được ký kết. EFTA được đánh giá có nhiều điểm tương đồng với các FTA thế hệ mới mà Việt Nam đã ký trước đó, như CPTPP, EVFTA hay UKVFTA.

Đây là lợi thế quan trọng, giúp doanh nghiệp Việt Nam có thể nhanh chóng thích ứng và vận dụng những kinh nghiệm sẵn có trong việc tuân thủ cam kết, nâng cao chất lượng sản phẩm và quy trình sản xuất.

Theo bà Trâm, đối với thị trường EFTA, dù quy mô không quá lớn so với các khối FTA khác, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa TP. Đà Nẵng với các nước trong khối còn khá hạn chế. Nhưng đây lại là khu vực có thu nhập cao, yêu cầu tiêu chuẩn khắt khe và rất tiềm năng cho những doanh nghiệp có năng lực, sản phẩm chất lượng.

"Các lĩnh vực như chế biến thực phẩm, thủy sản, dệt may, thiết bị điện tử, hàng tiêu dùng cao cấp, vốn là thế mạnh của doanh nghiệp miền Trung, hoàn toàn có cơ hội gia nhập chuỗi cung ứng EFTA nếu có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chiến lược phù hợp", bà Trâm cho hay.

Xu hướng tiêu dùng mới tại Na Uy

Chia sẻ bên lề hội nghị, bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý – Vụ trưởng, Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Thuỵ Điển kiêm nhiệm Na Uy, Đan Mạch, Iceland và Latvia cho biết, hành vi tiêu dùng tại Na Uy đang có những chuyển dịch đáng chú ý.

Chuyển dịch từ giá cả sang giá trị đạo đức: Người tiêu dùng Na Uy không chỉ quan tâm đến mức giá mà còn đặc biệt để ý đến nguồn gốc, quy trình sản xuất, tính bền vững và đạo đức lao động của sản phẩm. Bà Thúy dẫn chứng: "Một gói hạt điều từ Việt Nam nếu có chứng nhận công bằng thương mại, sử dụng bao bì tái chế và truy xuất được đến tận nông hộ, có thể được lựa chọn thay vì sản phẩm rẻ hơn nhưng không minh bạch".

Siết chặt các tiêu chuẩn môi trường: Từ năm 2024, nhiều nhà nhập khẩu lớn tại Na Uy đã yêu cầu đo lường phát thải carbon trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Các yếu tố như nguồn năng lượng, loại bao bì, lượng nước sử dụng hay phương tiện vận chuyển đều cần minh bạch.

Xu hướng tiêu dùng chậm và sản phẩm thủ công: Người dân Na Uy sẵn sàng chi trả cao cho những sản phẩm có "linh hồn", mang tính thủ công, truyền thống và bản sắc văn hóa. Chẳng hạn, một sản phẩm trà có câu chuyện nghệ nhân, mã QR dẫn tới video quy trình thu hái sẽ bán được giá cao hơn sản phẩm sản xuất công nghiệp hàng loạt.

Đa dạng hóa chuỗi cung ứng: Na Uy, tương tự nhiều nước châu Âu, đang tìm cách giảm sự phụ thuộc vào các thị trường truyền thống. Việt Nam được nhìn nhận là đối tác thay thế đầy tiềm năng nhờ môi trường chính trị ổn định, lực lượng lao động chất lượng và năng lực sản xuất đa dạng. Hiện Na Uy nhập khẩu tới 80% hàng tiêu dùng.

Cơ hội lớn cho hàng Việt tại thị trường Na Uy

Trước những nhận định trên, bà Thúy cho rằng đây là cơ hội lớn cho các mặt hàng Việt Nam có thế mạnh như: thủy sản, thực phẩm chế biến, may mặc, đồ gỗ nội thất, hàng thủ công, và nông sản hữu cơ.

Để bước vào phân khúc trung - cao cấp, các sản phẩm Việt Nam cần được tái cấu trúc về thiết kế, bao bì, truy xuất và thông điệp. Cơ hội lớn đang nằm ở những sản phẩm "có chất lượng, có chứng nhận, nhưng cũng có linh hồn".

Đáng chú ý, các doanh nghiệp Na Uy không chỉ muốn nhập hàng mà còn muốn hợp tác thiết kế sản phẩm, đặc biệt trong lĩnh vực may mặc bền vững, đồ gia dụng sinh thái và thực phẩm bản địa. Doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể chuyển từ vai trò “xưởng gia công” sang “đối tác thiết kế chiến lược”.

Ba thách thức lớn cần vượt qua để chinh phục thị trường Na Uy

Mặc dù đầy tiềm năng, thị trường Na Uy cũng đặt ra ba rào cản lớn cho doanh nghiệp Việt:

Mâu thuẫn giữa tư duy cạnh tranh bằng giá và yêu cầu về bền vững, minh bạch: Sản phẩm giá rẻ nhưng thiếu chứng nhận, không truy xuất nguồn gốc hoặc thiếu trách nhiệm với môi trường và người lao động sẽ khó thành công tại Na Uy.

Thiếu đầu tư vào hồ sơ sản phẩm, truy xuất số và thương hiệu: Nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn sử dụng catalog PDF, giao tiếp qua email đơn giản, không có website tiếng Anh, và thiếu bộ hồ sơ ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị). Điều này làm giảm cơ hội hợp tác.

Hạn chế về logistics và pháp lý: Việt Nam chưa có tuyến vận tải biển trực tiếp tới Na Uy, dẫn đến hàng hóa phải trung chuyển qua châu Âu, gây tăng chi phí và rủi ro. Ngoài ra, việc Na Uy không thuộc EU khiến nhiều doanh nghiệp nhầm lẫn thủ tục, gây sai sót về kiểm dịch, khai báo hay thuế.

Hiệp định FTA Việt Nam – EFTA: Cơ hội chiến lược để gỡ rào cản

Trong bối cảnh này, Hiệp định FTA giữa Việt Nam và khối EFTA được coi là cơ hội chiến lược để tháo gỡ nhiều rào cản. Bà Thúy nhấn mạnh rằng khi hiệp định này có hiệu lực, "rất nhiều dòng thuế sẽ được xóa bỏ hoặc giảm sâu", đồng thời các thủ tục công nhận tiêu chuẩn kỹ thuật, truy xuất nguồn gốc và bảo hộ đầu tư sẽ trở nên thuận lợi hơn.

Điều này sẽ giúp doanh nghiệp Việt giảm chi phí, tăng tính chủ động, rút ngắn chuỗi trung gian và thúc đẩy hợp tác trực tiếp với đối tác Na Uy.

Tham gia chia sẻ tại hội nghị, TS. Vũ Thị Phương Mai, Đại học Ngoại Thương Hà Nội cho rằng, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn vào thị trường cao cấp EFTA. Tuy nhiên, để vào thị trường này, doanh nghiệp Việt cần chủ động nâng cao năng lực hội nhập.

Trong đó, doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu quy tắc xuất xứ, thị trường EFTA, tiêu chuẩn kỹ thuật, vệ sinh ATTP; chuẩn bị nguồn lực, công nghệ, truy xuất nguồn gốc, bao bì bền vững, năng lực sản xuất sạch.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần đầu tư xây dựng thương hiệu, gắn với ESG, truyền thông thương hiệu phù hợp thị hiếu châu Âu; đa dạng kênh phân phối, Kết hợp truyền thống và số hóa (thương mại điện tử, sàn quốc tế).

Bà Mai cũng kiến nghị cho từng ngành hàng, như dệt may và da giày cần phải tự chủ nguyên phụ liệu, hiểu rõ quy tắc xuất xứ, tăng xúc tiến tại Thụy Sỹ, Na Uy; thu hút FDI, xây dựng thương hiệu nội địa chất lượng cao.

Với tư duy dài hạn, sự đầu tư nghiêm túc và niềm tin vào giá trị thực, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng chỗ đứng vững chắc tại thị trường Na Uy.

Tú Anh