Giải quyết ô nhiễm môi trường là ưu tiên cấp bách để Việt Nam hướng tới kinh tế xanh, tuần hoàn

Thông tin trên được Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ đạo tại cuộc họp nghe báo cáo về kế hoạch hành động quốc gia khắc phục ô nhiễm lưu vực sông, môi trường không khí; tình hình xử lý ô nhiễm môi trường không khí tại TP Hà Nội, TP.HCM diễn ra sáng 11/9.

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) Lê Công Thành cho biết, thời gian qua công tác kiểm soát ô nhiễm môi trường đã đạt được một số bước tiến. Bộ NN&MT đã hoàn thiện dự thảo lộ trình kiểm soát khí thải phương tiện giao thông đường bộ, quy chuẩn khí thải mô tô, xe máy.

Đến cuối tháng 8/2025, Bộ đã lắp đặt thêm 32 thiết bị cảm biến tại Hà Nội và dự kiến thêm 60-70 điểm trước ngày 15/9, tạo thành mạng lưới quan trắc bụi mịn và chất lượng không khí, phục vụ cảnh báo và nghiên cứu.

Bộ NN&MT tập trung điều tra, đánh giá và thí điểm phục hồi nguồn nước cạn kiệt tại sông Nhuệ-Đáy và sông Ngũ Huyện Khê, ban hành quy trình vận hành công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải.

Tại Hà Nội đã triển khai nhiều giải pháp kiểm soát ô nhiễm không khí và nước, tập trung vào giao thông xanh (xe buýt điện, tàu điện), thiết lập vùng phát thải thấp, hạn chế phương tiện cá nhân tại vành đai 1, 2, 3. Thành phố cũng siết chặt vận chuyển vật liệu xây dựng, đầu tư thiết bị rửa đường, hút bụi, phun sương dập bụi và bổ sung trạm quan trắc hiện đại.

Về nước thải, Hà Nội đang vận hành 6 nhà máy xử lý, và dự kiến năm 2026 sẽ hoàn thành thu gom nước thải sông Lừ, sông Sét, sông Kim Ngưu; riêng sông Tô Lịch sẽ được cải tạo theo hình thức đối tác công tư (PPP).

Còn tại Hồ Chí Minh, thành phố xác định ô nhiễm không khí chủ yếu từ giao thông, công nghiệp, xây dựng, nông nghiệp và sinh hoạt, trong đó giao thông đường bộ là lớn nhất. Thành phố tập trung phát triển vành đai, hành lang xanh, di dời cơ sở ô nhiễm khỏi nội đô, đầu tư hạ tầng, hệ thống quan trắc, áp dụng quy chuẩn khí thải, chuyển đổi xe buýt điện từ 2025, giám sát 89 nguồn thải lớn.

Thành phố cũng vận động người dân giảm xe cá nhân, phát triển trạm sạc và dự kiến trình Hội đồng Nhân dân chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện trong tháng 9.

Mặc dù có những nỗ lực, công tác xử lý ô nhiễm vẫn còn nhiều thách thức: Việc xây dựng chính sách kiểm soát khí thải còn phức tạp do liên quan đến hàng chục triệu người dân và doanh nghiệp vận tải. Mạng lưới cảm biến môi trường có độ chính xác kém hơn so với trạm chuyên nghiệp.

Phục hồi nguồn nước sông đòi hỏi dữ liệu đa ngành và sự phối hợp giữa nhiều địa phương. Hệ thống công trình thủy lợi đã xuống cấp, cần nguồn vốn lớn để nạo vét và nâng cấp. Ô nhiễm không khí chịu tác động từ các tỉnh lân cận, đòi hỏi giải pháp liên vùng.

Phát biểu kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, bảo vệ môi trường đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, đồng thời là trọng tâm trong phát triển kinh tế – xã hội. Trong các báo cáo, văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV sắp tới, kinh tế, xã hội và môi trường sẽ được đặt ngang hàng.

Vì vậy, giải quyết ô nhiễm môi trường là ưu tiên cấp bách, đòi hỏi phải có kế hoạch toàn diện, chính sách hỗ trợ, công cụ kinh tế, công nghệ hiện đại và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương. Đây là cơ hội để Việt Nam hướng tới kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và bảo vệ sức khỏe người dân.

Để thực hiện mục tiêu này, Phó Thủ tướng chỉ đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng kế hoạch toàn diện, xử lý ô nhiễm không khí, nước và chất thải rắn, nhưng bắt đầu từ các đô thị trọng điểm như Hà Nội và TP.HCM để đảm bảo tính khả thi. "Địa phương làm được thì cả nước mới thành công", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Theo đó, các kế hoạch phải có lộ trình rõ ràng, bắt đầu từ các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM để thử nghiệm, sau đó nhân rộng ra các địa phương khác. Việc đo lường tác động đến sức khỏe người dân sẽ được thực hiện định kỳ, dựa trên các quy chuẩn cao, không hạ thấp tiêu chuẩn môi trường. Phó Thủ tướng nhấn mạnh: "Người Việt Nam cần được thở không khí sạch, sống trong môi trường an toàn và phát triển".

Phó Thủ tướng yêu cầu các địa phương xác định đầy đủ các nguồn ô nhiễm chính gồm giao thông, dân sinh, nông nghiệp, xây dựng, nhà máy xử lý chất thải rắn, khu công nghiệp, làng nghề và các nguồn liên tỉnh như nhà máy nhiệt điện, xi măng. Các địa phương cần xây dựng kế hoạch đồng bộ, báo cáo Chính phủ trước khi phê duyệt.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ rà soát toàn bộ quy chuẩn môi trường hiện hành đối với không khí, nước, đất… tham khảo các tiêu chuẩn của quốc tế mức giới hạn ô nhiễm không khí hoặc nước của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hay các nước tiên tiến như Hàn Quốc, Nhật Bản, Bắc Âu; thiết lập hệ thống quan trắc hiện đại, kết hợp trí tuệ nhân tạo, sẽ theo dõi và cung cấp dữ liệu liên tục về chất lượng không khí và nước cho người dân, các nhà nghiên cứu và Bộ Y tế.

Các Bộ Xây dựng, Công thương phối hợp chặt chẽ với địa phương trong quy hoạch phát triển hạ tầng giao thông công cộng, bao gồm tàu điện ngầm, tàu điện trên cao, xe buýt năng lượng sạch; ban hành tiêu chuẩn an toàn cho trạm sạc điện công cộng và chung cư, đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy.

Đồng thời, nghiên cứu áp dụng công cụ kinh tế thay vì hành chính trong quản lý hoạt động các phương tiện giao thông không đáp ứng quy chuẩn môi trường, hỗ trợ tài chính cho người dân và doanh nghiệp chuyển đổi phương tiện.

Đối với lĩnh vực xây dựng và công nghiệp, Phó Thủ tướng yêu cầu phải có hệ thống kiểm soát khí thải, bụi và tiếng ồn từ các công trình xây dựng, quy định rõ trách nhiệm giữa chủ đầu tư và nhà thầu. Việc vận chuyển vật liệu xây dựng trong nội đô phải được kiểm soát chặt chẽ để hạn chế ô nhiễm. Đồng thời, các khu công nghiệp và làng nghề phải được quy hoạch lại, vừa giảm phát thải, vừa có lộ trình di dời hợp lý.

Minh Anh