Gang thép Thái Nguyên: Hơn 5.000 tỷ đồng nợ vay, nhiều cựu lãnh đạo bị khởi tố

Hàng loạt sai phạm nghiêm trọng

Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Công ty Gang thép Thái Nguyên có tổng mức đầu tư 8.100 tỷ đồng, được xây dựng từ năm 2007 nhưng đến nay vẫn "đắp chiếu". Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra hàng loạt sai phạm nghiêm trọng tại dự án này.

Theo số liệu của TISCO, tổng giá trị thanh toán tính đến 31/12/2016 là gần 4.500 tỷ đồng, trong đó chi phí thiết bị hơn 2.100 tỷ, chi phí xây dựng gần 1.000 tỷ... Tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả của dự án là 3.900 tỷ (hiện lãi vay phải trả trên 40 tỷ đồng/tháng). Mặc dù hơn 4.500 tỷ đồng đã được đổ vào đây nhưng thực tế từ nhiều năm nay nhà máy này "án binh bất động", cỏ dại mọc xung quanh, khắp nơi là ống thép, khung nhà, thiết bị... dở dang, gỉ sét - Tuổi trẻ đưa tin.

Theo Thanh tra Chính phủ, thực tế dự án này đã phải kéo dài, chậm tiến độ trên 10 năm, đã tạm dừng thi công từ năm 2013 đến nay. Tổng mức đầu tư của dự án đã phải tăng nhưng toàn bộ các hạng mục chính chưa hoàn thành. Nhà thầu là Công ty Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc chưa chuyển đủ thiết bị theo danh mục, tình trạng máy móc thiết bị hư hỏng, sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật... ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ, chất lượng dự án.

Một trong những sai phạm đặc biệt nghiêm trọng được Thanh tra Chính phủ chỉ ra là tổng mức đầu tư của dự án được điều chỉnh tăng thêm hơn 4.200 tỷ đồng thiếu cơ sở căn cứ pháp lý. Theo đó, trên cơ sở báo cáo của TISCO, tháng 8/2012 Tổng công ty Thép Việt Nam (VNS) có văn bản gửi Bộ Công thương. Sau đó, bộ này báo cáo Thủ tướng đề nghị điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án từ 3.800 tỉ lên 8.100 tỷ đồng.

Ngày 20/11/2012, Văn phòng Chính phủ có văn bản thông báo ý kiến của phó thủ tướng giao Bộ Công Thương tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành về đề nghị tăng tổng mức đầu tư dự án.

5 tháng sau, cơ quan này tiếp tục có văn bản gửi Bộ Công thương và VNS thông báo ý kiến của phó thủ tướng về tổng mức đầu tư. Ngày 15-5-2013, chủ tịch HĐQT TISCO ký quyết định phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án tăng thêm hơn 4.200 tỷ, thời gian thực hiện đến hết năm 2014 là đi vào hoạt động.

Theo kết luận thanh tra, trước khi tổng mức đầu tư dự án được tăng lên 8.100 tỷ đồng, Văn phòng Chính phủ đã yêu cầu một số bộ, ngành và Ngân hàng Nhà nước cho ý kiến. Các bộ, ngành có ý kiến việc điều chỉnh tổng mức đầu tư là thiếu cơ sở căn cứ pháp lý, ảnh hưởng đến hiệu quả dự án.

Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an khẩn trương điều tra những sai phạm có dấu hiệu hình sự và đã chuyển nhiều hồ sơ, tài liệu liên quan cho Cơ quan cảnh sát điều tra. Trong đó có sai phạm liên quan đến việc tổng giám đốc TISCO và một số cán bộ ký hợp đồng, văn bản tiếp nhận nhiều loại máy móc, thiết bị không đúng chủng loại, thông số kỹ thuật ảnh hưởng đến chất lượng công trình.

Tổng giám đốc TISCO và một số cán bộ đã trình, phê duyệt và thanh toán nhiều khoản tiền cho nhà thầu vi phạm quy định. Thanh tra Chính phủ cũng chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ, đảng viên có khuyết điểm, sai phạm thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý.

Nhiều cựu lãnh đạo bị khởi tố

Mới đây, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội "Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" và tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí" xảy ra tại dự án này.

Cơ quan điều tra đã khám xét nơi ở, nơi làm việc của các bị can, thu giữ một số hồ sơ tài liệu quan trọng có liên quan đến vụ án. Hiện Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đang tập trung lực lượng, tiến hành phân loại, nghiên cứu các hồ sơ tài liệu thu giữ được để điều tra mở rộng vụ án và xác minh thu hồi tài sản bị thiệt hại.

Được biết, ông Trần Văn Khâm đã bị miễn nhiệm chức Chủ tịch HĐQT Tisco từ năm 2013 và bị miễn nhiệm chức Tổng giám đốc từ năm 2015. Tổng giám đốc Tisco hiện tại là ông Hoàng Ngọc Diệp, người đã lèo lái Tisco từ khi ông Khâm bị miễn nhiệm.

Gánh nặng nợ vay

Tại thời điểm 31/3/2019, Tisco có khoản nợ vay ngắn hạn 2.583 tỷ đồng, nợ dài hạn 2.800 tỷ đồng. Trong khi đó, tài sản ngắn hạn của công ty chỉ ở mức 3.274 tỷ đồng, hàng tồn kho gần 2.300 tỷ trong khi tiền và tương đương tiền gần 148 tỷ cho thấy công ty đang ở tình trạng thiếu hụt vốn lưu động - Trí thức trẻ đưa tin.

Công ty hạch toán khoản phải thu khách hàng ngắn hạn 872 tỷ đồng tuy nhiên có đến 651 tỷ là các khoản quá hạn thanh toán và khó có khả năng thu hồi.

Tại thời điểm cuối năm 2018, hai ngân hàng đang cho vay Tisco nhiều nhất là Ngân hàng TMCP Công thương (cho vay dài hạn hơn 1.900 tỷ) và BIDV (cho vay dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 hơn 1.136 tỷ, cho vay hoạt động sản xuất kinh doanh Tisco và công ty con gần 220 tỷ).

Tisco đang hạch toán 5.100 tỷ chi phí xây dựng dở dang dự án cải tạo Gang thép giai đoạn II, tại thời điểm 31/12/2018 con số trên là tổng giá trị đầu tư dự án đã thực hiện, dự toán điều chỉnh đã được phê duyệt từ 3.943 tỷ ban đầu lên thành 8.105 tỷ. Công ty đang hạch toán 928 tỷ chi phí lãi vay của dự án cải tạo giai đoạn 2 vào phần chi phí phải trả, con số chi phí tài chính trên báo cáo tài chính hiện tại chỉ là phần lãi vay của sản xuất kinh doanh. Thanh tra Chính phủ đang kiến nghị Bộ tài chính, NHNN, Bộ Kế hoạch đầu tư rà soát, xử lý những tồn tại, áp dụng cơ chế giảm lãi vay phát sinh trong thời gian dự án dừng thi công, Tisco không có khả năng thanh toán.

Trước đó tại đại hội cổ đông năm 2018, Vnsteel đã được phê duyệt phương án thoái vốn tại Tisco, giảm sở hữu từ 65% xuống còn 21,5%. Do đó, Vnsteel đề nghị Tisco thế chấp quyền khai thác mỏ sắt Tiến Bộ và mỏ than Phấn Mễ để đảm bảo quyền lợi cho Vnsteel trong trường hợp phát sinh thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh của tập đoàn với khoản vay tại Vietinbank. Tuy nhiên kể từ đó đến nay không có doanh nghiệp nào muốn mua khoản nợ hơn 1.800 tỷ của Tisco tại Vietinbank.

Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, Tisco ký hợp đồng EPC với đối tác Trung Quốc MCC có một số nội dung không chặt chẽ (trách nhiệm của ông Trần Trọng Mừng, khi đó là Tổng giám đốc Tisco): Không quy định cụ thể về tiến độ thực hiện, không phê duyệt và kiểm soát chặt chẽ tiến độ tổng thể của dự án, sau 18 tháng kể từ ngày hợp đồng có hiệu lực, MCC không thực hiện nhưng Tisco không áp dụng điều khoản phạt hợp đồng đã ký với MCC, không báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét để hủy đấu thầu theo quy định…

Việc chậm tiến độ dự án, gánh nặng lãi vay đã khiến Tisco từ một cái nôi của ngành gang thép Việt Nam giờ đang đứng trước nguy cơ phá sản. Tuy nhiên thực tế thị phần của Tisco trên thị trường khoảng 7,7%, sản lượng bán hàng trong quý 1 đạt gần 210.000 tấn, vẫn tăng trưởng khoảng 5,5% so với cùng kỳ năm trước.

Mặc dù gặp nhiều khó khăn trong sản xuất kinh doanh tuy nhiên điểm sang của Tisco là bảo đảm được thu nhập của người lao động, lương bình quân của cán bộ nhân viên năm 2018 đat 8,48 triệu đồng/người/tháng, tăng liên tục qua các năm.

Công ty đặt mục tiêu lãi trước thuế 90 tỷ đồng năm 2019, sản lượng thép cán 800.000 tấn, phấn đấu đến 2023 đạt 1 triệu tấn, doanh thu 18.100 tỷ, lợi nhuận trước thuế 133 tỷ.

Ban lãnh đạo công ty thừa nhận đầu năm 2019 tình hình tài chính của Tisco lâm vào tình trạng cực kì khó khăn, nguy cơ khủng hoảng tài chính dẫn đến phá sản là hiện hữu nếu không có sự giải cứu kịp thời của Chính phủ, các ngân hàng và các cấp có thẩm quyền.

Minh Anh (tổng hợp)