Đòn bẩy từ chuyển đổi số: Cơ hội cho kinh tế tư nhân bứt phá trong bối cảnh mới
Trong kỷ nguyên số, chuyển đổi số không chỉ là “cuộc chơi” của công nghệ, mà còn là “chiếc chìa khóa vàng” để khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam tăng tốc. Khi quốc tế đang chuyển mình mạnh mẽ, các doanh nghiệp tư nhân muốn tạo ra "cú nhảy bứt phá" không chỉ cần nắm vững công nghệ, mà còn phải thích nghi nhanh, liên kết hiệu quả, và tận dụng tối đa chính sách hỗ trợ từ Nhà nước.
Theo Ủy ban Quốc gia chuyển đổi số (MIC), Việt Nam đang được ghi nhận là một trong những nền kinh tế có tốc độ phát triển kinh tế số nhanh tại Đông Nam Á, với tỷ trọng kinh tế số ước đạt khoảng 18,3% GDP trong năm 2024. Thương mại điện tử tiếp tục là lĩnh vực nổi bật, với quy mô giao dịch vượt 25 tỷ USD, tăng trưởng khoảng 20% so với năm trước. Chính phủ đang tích cực ủng hộ quá trình chuyển đổi số, đồng thời tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển công nghệ số. Kinh tế số đang dần trở thành động lực quan trọng trong tăng trưởng kinh tế Việt Nam.
Từ 2024 đến nay, thị trường Việt Nam cũng đang đón nhận làn sóng dịch chuyển mạnh mẽ của các tập đoàn công nghệ toàn cầu. Đây không chỉ là biểu hiện của sức hấp dẫn thị trường, mà còn phản ánh niềm tin vào môi trường pháp lý và tiềm năng của khu vực tư nhân trong hệ sinh thái đổi mới. Điều này đang dần được cụ thể hóa qua những bước đi chiến lược của các tập đoàn lớn.
Qualcomm, gã khổng lồ về vi xử lý và AI, vừa chính thức khai trương Trung tâm nghiên cứu và phát triển AI (AI R&D Centre) tại Hà Nội vào tháng 6/2025. Trung tâm này tập trung vào nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong smartphone, thiết bị IoT, thực tế mở rộng (XR), và ô tô – những lĩnh vực có tiềm năng ứng dụng rộng rãi tại Việt Nam.
Meta cũng không đứng ngoài cuộc khi thông báo sẽ bắt đầu sản xuất thiết bị thực tế ảo và hỗn hợp (VR/AR) – dòng sản phẩm Quest 3S – tại Việt Nam trong thời gian sắp tới. Động thái này đưa Việt Nam vào chuỗi cung ứng toàn cầu trong lĩnh vực công nghệ tương tác – một trong những xu hướng chủ đạo của tương lai.
“Chúng tôi sẽ hợp tác với các đối tác trong nước để sản xuất thiết bị này ngay tại Việt Nam, và chúng tôi ước tính rằng điều này sẽ tạo ra hơn 1.000 việc làm mới.” - ông Nick Clegg, Phó Chủ tịch phụ trách các vấn đề toàn cầu của Meta, khẳng định khi công bố kế hoạch sản xuất dòng thiết bị Quest 3S tại Việt Nam vào tháng 10/2024.
Cùng lúc, FPT – đại diện tiêu biểu cho doanh nghiệp tư nhân công nghệ Việt – đang triển khai Trung tâm AI quy mô hàng trăm triệu USD tại Quy Nhơn, hợp tác chiến lược với NVIDIA. Dự án này không chỉ mang tính biểu tượng mà còn là một bước đi thực chất nhằm tạo ra lực đẩy về R&D (nghiên cứu và phát triển), đào tạo nhân lực số và sản phẩm công nghệ “Make in Vietnam”.
Những dự án trên không đơn thuần mang lại vốn đầu tư và công nghệ cao, mà quan trọng hơn, chúng góp phần kích hoạt hệ sinh thái số nội địa, thúc đẩy phát triển hạ tầng kỹ thuật, chuẩn hóa tiêu chuẩn công nghệ, và tạo ra làn sóng đào tạo nhân lực số chất lượng cao. Đây chính là những điều kiện tiên quyết để khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam có thể tiếp cận, học hỏi, chuyển giao và “bắt nhịp” với chuỗi giá trị toàn cầu trong kỷ nguyên số.
Kinh tế tư nhân từ lâu đã được xác định là một trong những trụ cột quan trọng nhất của nền kinh tế Việt Nam. Theo số liệu mới nhất từ Tổng cục Thống kê (tháng 6/2025), khu vực này hiện đóng góp 51% GDP và tạo ra tới 85% tổng số việc làm trong nền kinh tế. Tuy nhiên, bức tranh toàn cảnh vẫn còn nhiều gam màu tối: chỉ chưa đầy 12% doanh nghiệp tư nhân có quy mô vốn trên 20 tỷ đồng, phần lớn còn lại là doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ, hoạt động theo mô hình gia đình hoặc đơn tuyến.
Tại các lĩnh vực như thương mại, dịch vụ, sản xuất, nông nghiệp và logistics, doanh nghiệp tư nhân giữ vai trò chủ lực trong cung ứng, vận hành và đổi mới sản phẩm. Tuy vậy, đa phần vẫn đang hoạt động tự phát, thiếu chiến lược dài hạn và gặp khó trong việc tiếp cận các công cụ công nghệ, tài chính và thị trường để bứt phá.
Một ví dụ tiêu biểu cho làn sóng chuyển đổi số tại doanh nghiệp tư nhân, Coffee Meet More, thương hiệu do doanh nhân Nguyễn Ngọc Luận sáng lập, đã chủ động áp dụng các giải pháp công nghệ từ rất sớm. Từ năm 2023, ông Luận đã thành lập hẳn một phòng livestream nội bộ với đầu tư công nghệ khoảng 50 triệu đồng, nhằm “vừa làm vừa rút kinh nghiệm” trong việc bán hàng trực tuyến. Ông cho rằng: “Trong thời đại số hóa, livestream không còn là công cụ chỉ dành cho các KOLs hay người nổi tiếng mà đã trở thành một chiến lược quan trọng của các doanh nghiệp.”
“Về kiến thức, gần như chúng tôi tự ‘bơi’, bởi chưa có các lớp đào tạo livestream bài bản. Thời điểm đó, cũng không có một tiêu chuẩn, bài học nào được xem là chuyên nghiệp, bằng khả năng tự học và kiến thức được cóp nhặt trên nền tảng Internet. Tôi cùng nhân sự của mình livestream với mục đích giới thiệu thương hiệu, sau đó mới bắt đầu bán hàng”, ông Luận chia sẻ thêm.
Không chỉ cần biết “phát trực tiếp”, Coffee Meet More còn triển khai thanh toán không tiền mặt – khách hàng chỉ cần quét mã QR bằng Zalo là có thể gọi và thanh toán ngay một ly cà phê, đồng thời hệ thống có thể “chào hỏi” khách trực tiếp nhờ cơ sở dữ liệu khách hàng. Nhờ đó, thương hiệu này đã nâng cao trải nghiệm mua sắm đa kênh, thúc đẩy doanh số và xây dựng cộng đồng trực tuyến sôi động.
Ngoài các thách thức tại doanh nghiệp, chuyển đổi số còn được thể hiện rõ ở cấp địa phương, tiêu biểu là câu chuyện lãnh đạo Bắc Giang (hiện là Bắc Ninh) livestream bán vải thiều. Trong khuôn khổ “Tuần lễ vải thiều Lục Ngạn – Tự hào nông sản Việt”, ngày 29/6/2025, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Văn Thịnh đã trực tiếp livestream tại vườn ở thôn Chay, xã Phì Điền (Lục Ngạn), kết hợp cùng các creator và nền tảng thương mại điện tử.
Kết quả ấn tượng: chỉ trong 6 giờ, hơn 54 tấn vải thiều được “chốt đơn” thành công. Ông Thịnh bày tỏ: “Điều khiến tôi xúc động nhất không phải là con số 54 tấn, mà là những cuộc gọi cảm ơn từ người dân và lời chia sẻ lần đầu tiên thấy lãnh đạo tỉnh ra chợ trực tuyến bán hàng”.
Ông nhấn mạnh: “Đây không chỉ là hoạt động hỗ trợ tiêu thụ nông sản, mà còn là bước đi quan trọng trong hành trình hiện đại hóa nông nghiệp Bắc Giang… mỗi lượt xem, mỗi chia sẻ, mỗi đơn hàng được chốt là sự cổ vũ lớn lao với người nông dân”.
Phiên livestream không chỉ tiêu thụ lượng lớn hàng hóa, mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh – hàng nghìn bình luận tích cực, đơn hàng từ Hà Nội, TP.HCM, thậm chí từ Mỹ, Australia, Nhật Bản liên tục đổ về.
Hành động này không chỉ là minh chứng rõ nét về hiệu quả của chuyển đổi số và công nghệ livestream, mà còn thể hiện vai trò tiên phong của chính quyền địa phương – "xắn tay áo" cùng người dân, từ đó thúc đẩy sự đồng đều trong tiếp cận nền kinh tế số giữa nông thôn và đô thị.
Những điểm nghẽn về chính sách, môi trường kinh doanh từ lâu đã khiến không ít doanh nghiệp phải chật vật. Tuy nhiên, thay vì chờ đợi, ngày càng nhiều doanh nghiệp đang chủ động biến rào cản thành động lực để bứt phá.
Bà Nguyễn Thy Nga, Viện trưởng Viện Quản trị Chính sách, nhận định: “Doanh nghiệp đang bơi trong hệ thống cơ chế, chính sách hỗ trợ, nhưng chẳng biết cách nào để nhận được sự hỗ trợ này.” Theo bà, vấn đề không nằm ở việc thiếu chính sách, mà ở chỗ thiếu một hệ thống đủ thông minh, có đầu mối rõ ràng, giúp doanh nghiệp tiếp cận đúng chỗ, đúng lúc.
Ở góc độ thực thi, nhiều chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng khu vực tư nhân cần được trao vai trò chủ động hơn, thay vì chỉ đứng ngoài quan sát. TS. Trần Du Lịch thẳng thắn: “Phải chỉ định, giao mời doanh nghiệp tư nhân tham gia các công trình trọng điểm… Không nên để xảy ra tình trạng thiếu liên kết giữa doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp nhỏ.”
Trên thực tế, trong lúc chờ đợi các chính sách đồng bộ hơn, nhiều doanh nghiệp lớn đã tự mở đường, đóng vai trò “người dẫn dắt” trong hệ sinh thái số. Các trung tâm đổi mới sáng tạo do FPT, Viettel, VNG triển khai đang dần trở thành điểm hội tụ, kết nối doanh nghiệp lớn, startup và viện nghiên cứu, mở ra những không gian hợp tác mới. Đặc biệt, Trung tâm AI của Qualcomm tại Hà Nội, vừa khai trương giữa năm nay, không chỉ là nơi nghiên cứu mà còn đóng vai trò chuyển giao công nghệ và đào tạo kỹ sư AI “made in Vietnam”.
Ở mặt trận thị trường, thương mại điện tử cũng đang chứng minh sức bật mạnh mẽ, trở thành “cánh cửa xuất khẩu kỹ thuật số” cho doanh nghiệp nhỏ. Năm 2025, quy mô thương mại điện tử Việt Nam đã vượt mốc 25 tỷ USD GMV, với tốc độ tăng trưởng hơn 20%/năm. Shopee International hiện hỗ trợ hơn 400.000 người bán Việt, với doanh thu tăng 20–30% mỗi tháng, giúp nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận thị trường toàn cầu mà không cần đầu tư hạ tầng phân phối phức tạp.
Chuyển đổi số không còn là xu hướng, mà đang trở thành “cơ hội vàng” để khu vực kinh tế tư nhân vươn lên thành lực đẩy cốt lõi cho tăng trưởng bền vững và hội nhập kinh tế số toàn cầu.
Một cú bứt phá thực sự sẽ cần ba trụ cột: thể chế cởi mở và đồng bộ, năng lực nội tại số hóa của doanh nghiệp, và mạng lưới liên kết chiến lược giữa Nhà nước – doanh nghiệp lớn – SMEs – startup. Khi những yếu tố này cùng hội tụ, cộng thêm sức bật từ thị trường thương mại điện tử đang tăng trưởng mạnh, Việt Nam hoàn toàn có thể thử nghiệm và nhân rộng mô hình quốc tế hóa từ chính nội địa.
Nếu được hiện thực hóa đúng hướng, kịch bản đến năm 2030 không phải viển vông: khu vực tư nhân chiếm khoảng 70% GDP, xuất hiện 50–70 kỳ lân công nghệ, Việt Nam vươn vào nhóm quốc gia thu nhập cao, với một nền kinh tế số sâu rộng và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển vượt bậc.
Tháng 7/2025 – thời điểm hiện tại – chính là mốc then chốt. Đây không còn là lúc để hoạch định, mà là lúc phải hành động quyết liệt. Chỉ bằng sự phối hợp mạnh mẽ giữa Nhà nước và doanh nghiệp, giữa chính sách và thị trường, giữa công nghệ và con người, Việt Nam mới có thể biến đòn bẩy chuyển đổi số thành sức bật phát triển, đưa khu vực tư nhân từ tiềm năng thành động lực, và đưa quốc gia từ trung bình lên dẫn đầu.